69 | عبدالبهاء و نهضت روشنفکری ایران * فریدون وهمن 81 طلبــان بودنــد. اصلاح هـای توضیحاتـی کـه در بـالا دادیـم اینـک شـاید بتوانـد خلأیـی کـه کتاب رو هسـتند جبـران تاریـخ مشـروطیت -از کسـروی تـا امـروز- بـا آن روبـه هــای مردمــی کنــد. ایــن آثــار در جســتجوی ریشــه و سرچشــمه جنبش مشــروطیت از اقداماتــی ماننــد اعــزام چنــد دانشــجو بــه فرنــگ توسّــط ی مطلـوب از آن شـاه -کـه هرگـز نتیجـه عهـد فتحعلی عبّــاس میـرزا، ولی اند. ای توسّــط او در تبریـز نگاشـته دسـت نیامـد- و یـا ایجـاد چاپخانـه به ای در ایرانیــان بــا اروپائیــان و حتّــی نــگارش مقالــه چنیــن تمــاس هم مجلّــهکاوه چـاپ برلیـن در مـورد شـطرنج را نوعـی آغـاز تجـدّد فرهنگـی مشــکل بتــوان ایــن اقدامــات پراکنــده را ریشــه و ســابقه 82 اند. دانســته ی روشــنفکری ایــران دانســت. شــطرنج از زمــان ساســانیان و شناســنامه توانسـت موجـد در ایـران رایـج بـود، و ایجـاد چاپخانـه در صورتـی می طلبانــه روشــنفکری باشــد کــه در آن مقــالات و آثــار انقلابــی و تجدّد چــاپ شــود و ایــن کار در کشــوری کــه طــلّاب و علمــا دینــی مــدارس یافــت. کردنــد امــکان نمی جدیــد را ویــران می شــاید پذیرفتــن ایــن حقیقــت بــرای برخــی دشــوار باشــد کــه در فقــدان هرگونــه حــزب یــا گــروه منســجمی، نهضــت بابی/بهائــی کــه تریــن ســال پیــش از انقــاب مشــروطه شــکل گرفــت مهم قریــب شصت هــای در بیــداری ایرانیــان بــود. ایــن انقــاب دینــی پایه نیــروی محرّکــه قـدرت حکومـت قاجـار و ملّایـان مقتـدر آن زمـان را بـه لـرزه درآورد و ی آن بـر روشـنفکران و حتّــی هـای بعـد افـکار و آراء روشـنگرایانه در دهه 81 Moojan Momen, “The Constitutional Movement and the Baha’is of Iran: The Creation of an ‘Enemy Within”, British Journal of Middle Eastern Studies, 39, 2012, 328 - 345. (Hereafter Momen 2012.) ی فارسی این اثر در لینک زیر قابل دسترسی است: ترجمه https://www.aasoo.org/fa/articles/14 ش.)، 1378 ، (کتاب اختران، تهرانتجدّد و تجدّد ستیزی در ایران عبّاس میلانی، 82 .۱۷۶
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA1OTk2