One Hundred and Sixty Years

٢٨۶ ﮐﻪ ﺟﺎﻋﻠﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻟﮑﺎﻣﻞ ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻴﻮﮤ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻬﻘﻰ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻩ . ﺍﻧﺪ ﺁﻗﺎﻯ ﻣﻨﺼﻮﺭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ ﺟﻌﻠﻰ ﺑﻮﺩﻥ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺩﻻﻳﻞ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ، ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻰ، ﺯﺑﺎﻥ ﺷﻨﺎﺳﻰ، ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺟﺎﻯ ﻧﻘﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺁﻭﺭﺩﻳﻢ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺩﻻﻳﻞ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻰ . ﺁﻳﺪ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺁﻗﺎﻯ ﺭﺿﺎ ﺻﺎﺑﺮﻯ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﭼﺎﭖ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻘﺪﻯ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺍﻯ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ » ﺳﻔﺎﻟﻴﻨﻪ ﺍﻯ ﺑﻰ ﺍﺭﺯﺵ « ﺑﺎ ﺩﻻﻳﻠﻰ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻳﮏ ﻳﮏ ﺍﻳﺮﺍﺩﻫﺎﻯ ﺁﻗﺎﻯ ﻣﻨﺼﻮﺭﻯ ﺭﺍ ﺭﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺁﻗﺎﻯ ﺻﺎﺑﺮﻯ ﺍﺯ ﺷﻴﻔﺘﮕﺎﻥ ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮﻭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺑﺰﺭﮒ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﺍﻯ ﺩﺍﺭﺩ . ﻭﻯ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﺰﺍﺭﻣﻴﻦ ﺳﺎﻟ ﺮﻭﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﺰﺭﮒ ﭘﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻯ ﺍﻭ ﺳﻔﺮﻯ ﺍﺯ ﺳﺮﺧﺲ ﺑﻪ ﻣﮑّ ﻪ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭ ﺟﺎﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮﻭ ﻭﺻﻒ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺩﻳﺪﻥ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻓﻴﻠﻢ ﻭ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺖ . ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺠﺎﺳﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺁﻗﺎﻯ ﻣﻨﺼﻮﺭﻯ ﻗﻠﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻗﺎﻯ ﺭﺿﺎ ﺻﺎﺑﺮﻯ ﺑﺴﭙﺎﺭﻳﻢ . ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻧﻘﺪ ﺁﻗﺎﻯ ﺻﺎﺑﺮﻯ ﺩﻻﻳﻠﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺁﻗﺎﻯ ﻣﻨﺼﻮﺭﻯ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺡ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ ﻭ ﺭﺩ ﮐﺮﺩ : ۱ – ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺴﺨﮥ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺮ ﺍﺯ ﻧﺴﺨﮥ ﺷﻔﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﺯﻩ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭﻩ Add: 18418 ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻯ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺁﻥ ﺳﺎﻝ ۱۱۰۲ ﻫﺠﺮﻯ ﻗﻤﺮﻯ ) ۱۶۹۱ ﻣﻴﻼﺩﻯ ﺍﺳﺖ( ... ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺴﺨﮥ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ۱۸۳ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻧﺴﺨﮥ ﺷﻔﺮ ﺍﺳﺖ ... ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۶۹۱ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ . ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻣﺎﻣﻮﺭﻳﻦ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﺷﺮﻟﻰ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﻣﻠﮑﮥ ﺍﻟﻴﺰﺍﺑﺖ ﺍﻭﻝ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۵۹۹ ﻣﻴﻼﺩﻯ ﺑﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ . ﻧﺴﺨﻪ ﺧﻄﻰ ﺷﺮﺡ ﺳﻔﺮﻫﺎﻯ ﺍﻧﺘﻮﻧﻰ ﺷﺮﻟﻰ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ۱۶۱۳ ﻣﻴﻼﺩﻯ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎﺩﻟﻴﺎﻥ ﺍﮐﺴﻔﻮﺭﺩ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ . ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺗﺌﻮﺭﻯ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﺍﺻﻼ ﭘﺎﻳﻪ ﺍﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ : ﺻﺎﺑﺮﻯ ) ۱۳۸۳ ، ۲۹۵ (. ۲ – ﻭﺟﻮﺩ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻯ ﺍﺩﺑﻰ، ﮐﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻧﺸﺮ ﺳﻔﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻔﺮ، ﺑﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﮥ ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮﻭ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺣﺘّﻰ ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ... ﺧﻮﺩ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺑﺮ ﺑﻰ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﻯ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ . ﻫﺮ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﺳﻨﺪ ﻣﺤﮑﻤﻰ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﻭﺟﻮﺩ