بر اساس سوءتعبیر رایج هر کس که رواقی‌مسلک باشد خم به ابرو نمی‌آورد و از امواج خروشان احساسات در امان است. اما ایرادی که این گزاره در باب رواقی‌گری دارد این‌جاست: احساسات ما، حتی دردناک‌ترین‌شان، لزوماً دشمن ما نیستند؛ به شرط آن که یاد بگیریم به آن‌ها به چشم راهنما نگاه کنیم.

ولید مؤانس در نخستین فیلم بلند خود، با الهام از خاطرات دوران کودکی‌اش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که «چه بر سرمان آمد؟». «۱۹۸۲»، که نماینده‌ی رسمی لبنان در بخش بهترین فیلم بلند خارجی جوایز اسکار سال ۲۰۲۰ بود، در ماه‌های اخیر در جشنواره‌های گوناگونی نظیر رم و پالم اسپرینگز به نمایش درآمده و موفق به کسب جوایزی در جشنواره‌های تورنتو و الجونه شده است.

حکایتی هست که می‌گوید یوزف استالین از هملت نفرت داشت. شاید داستان شکسپیر درباره‌ی فتنه‌ی خونین در دربارِ دانمارک استالین را به یاد سیاست‌های کرملین می‌انداخت ــ آیا نقد از اولی به نوعی نقدی ضمنی از دومی نبود؟ در روایتی دیگر آمده است که استالین به شاهزاده‌ی دانمارکیِ شکسپیر بسیار علاقه داشت و هملت در میان معدود شخصیت‌های شکسپیری بود که استالین از آنها نام می‌برد.

هر فاجعه‌ای در برابر ما این پرسش را می‌گذارد که آیا خواست خداوند چنین بوده یا قصوری انسانی در کار بوده است؟ اگر خدا را به کلی از جهان حذف کنیم طبیعتاً این پرسش بی‌معنا می‌شود. در گفت‌وگو با یاسر میردامادی، پژوهشگر دین و فلسفه، می‌کوشیم دست‌کم احتمال وجود خدا را جدی بگیریم و از این فاجعه بپرسیم.

آیین‌شکن (unorthodox) سریال پرسروصدا و پربیننده‌ای است که اخیراً از شبکه‌ی نتفلیکس پخش شده، و داستان زندگی زن جوانی‌ست در یک فرقه‌ی یهودی حسیدی که در جامعه‌ای پر از مقررات سخت‌گیرانه‌ی دینی، تن به ازدواجی از پیش برنامه‌ریزی‌شده و یک زندگی بی‌روح داده است. تا این که روزی دل به دریا می‌زند و با اندکی پول و یک گذرنامه به برلین می‌گریزد تا راه خود را پیدا کند.

چرا مارکس تلویحاً سرمایه را با شاهکاری ادبی مقایسه می‌کرد؟ خود او پیشتر در نامه‌ی دیگری به انگلس در ژوئیه‌ی ١٨۶۵ نوشته بود: «اکنون در مورد اثرم حقیقت را به تو می‌گویم. مزّیت نوشته‌های من صرف‌نظر از نقائصشان این است که یک کل هنری را تشکیل می‌دهند.» 

روز معلم، سال‌هاست که دیگر صرفاً مناسبتی برای اهدای گل و هدیه به معلمان نیست. آن‌چه در این روز بیش از هر چیز دیگری به گوش می‌رسد، صدای اعتراض معلمان است. معلمانی که در سال‌های اخیر در پاسخ اعتراض‌‌‌های خود با تهدید، احضار، بازداشت و شلاق مواجه شده‌اند و با این حال از مطالبات‌شان دست برنداشته‌اند.

وقتی که دوریس کرنز گودین، تاریخ‌نگار، کتاب «رهبری در زمانه‌های پرآشوب» را نوشت، نمی‌دانست که در آینده‌ای نزدیک چه آشوبی به پا خواهد شد. این کتاب که سال ۲۰۱۸ منتشر شد، آموزه‌های چهار رئیس جمهور آمریکا را می‌آزماید؛ آموزه‌هایی از آبراهام لینکلن، تئودور روزولت، فرانکلین دلانو روزولت و لیندون بی.جانسون، و این که آنها چه رویکردی در مواجهه با سخت‌ترین لحظات دوران مسئولیت خود داشتند.

سرنگونی هواپیمای اوکراینی موجی از خشم و اندوه برانگیخت. نزدیکی زمانی این تراژدی با اعتراضات آبان‌ ماه باعث شد تا این خشم و اندوه به اعتراضات گسترده‌تر مردم گره بخورد. تا چه حد این نزدیکیِ زمانی می‌تواند به نزدیکی سیاسی و اجتماعی بینجامد؟ در این باره با دکتر سعید پیوندی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه لورن فرانسه، گفت‌وگو کردیم.

علم چیزی شبیه میکل‌ آنژ است. میکل‌ آنژ جوان، با تراشیدن تندیس اغواگر پیتا (Pieta) در واتیکان، مهارت خود را در مجسمه‌سازی اثبات کرد اما میکل‌ آنژ بالغ، بعد از کسب مهارت و اثبات آن، خود را از قید مقررات رها کرد و به خلق کارهای شبه‌انتزاعی‌ خارق‌العاده‌ای پرداخت.

با گذشت یک قرن از آغاز جنبش کارگری در ایران و شکل گرفتن اتحادیه‌ها و سندیکاهای کارگری، هفته‌ای نیست که در گوشه‌ای از کشور صدای اعتراض کارگران بلند نشود. این کارگران معترض را چقدر می‌شناسیم؟ آنها چه می‌خواهند؟ چقدر توانسته‌اند در خلال این اعتراض‌ها به خواسته‌های‌شان برسند؟ مطالبات‌شان چه نسبتی با مطالبات عام جامعه و دیگر جنبش‌های اجتماعی دارد؟

اگر به مبارزات فمینیستی اعتقاد داریم، نمی‌توانیم به یهودی‌ستیزی بی‌اعتنا باشیم. اما آیا محکوم کردن یهودی‌ستیزی می‌تواند بهانه‌ای برای توجیه خشونت علیه زنان باشد؟

در دهه‌ی ۱۶۵۰ میلادی، بِلز پاسکال، فیلسوف و ریاضی‌دان فرانسوی، یکی از نامتعارف‌ترین گزین‌گویه‌های کل تاریخ را بر زبان آورد: «تنها علت بدبختی آدمی این است که نمی‌تواند بی‌سروصدا در اتاقش بماند.»

در سال ۲۰۱۸ مجله‌ی «ساینس» این پرسش را با ده‌ها دانشمند جوان مطرح کرد که به نظرشان نسل آینده در چه جور مدارسی باید تحصیل کند. بسیاری از آنها پاسخ دادند که ما باید زمانِ کمتری را به از بر کردن اطلاعات اختصاص دهیم و برای فعالیت‌های خلاقانه فضای بیشتری در نظر بگیریم.

اغراق نیست اگر بگوییم چیزی که می‌توان آن را «مسئله‌ی دولت» نامید، مهم‌ترین پرسش سیاست در ایران معاصر است. با این نهاد چه باید کرد؟ پیش از انقلاب راه حل ساده‌ای برای حل «مسئله‌ی دولت» وجود داشت: باید دولت را تسخیر کنیم و به وسیله‌ی آن جامعه‌ای جدید بنا نهیم. انقلاب و پیامدهای آن به جامعه‌ی ایران نشان داد «مسئله‌ی دولت» بغرنج‌تر از چیزی است که پیش‌تر تصور می‌شد. انقلاب درک ما را از سیاست تلخ‌تر و در عین حال پیچیده‌تر کرد.

در دوران افسردگی، به نیمه‌ی تاریک جهان پی بردم، قلمرویی که پیشتر چیزی درباره‌ی آن نمی‌دانستم. دیگر نمی‌تواستم رنج و هذیان را نادیده بگیرم و به این ترتیب دریچه‌ای به سوی واقعیت گشوده شده بود که ناخوشایند بود.