واکسن و انتخاب‌های اخلاقی
Vox
این روزها به سختی می‌توان زندگی عادی قبل از دوران کووید را به یاد آورد. اما با آمدن واکسن، برای اولین بار از زمان شیوع کرونا دلیلی برای خوش‌بینی داریم. اما واکسن کووید ما را با چالش‌های اخلاقی گوناگونی نیز مواجه می‌کند. برخی معتقدند که توزیع واکسن بر اساس میزان ثروت و توانایی خرید کشورها غیراخلاقی است و نتیجه‌ی عکس می‌دهد. برخی دیگر اما باور دارند که کاملاً منطقی است که هر کشوری سلامت شهروندان خود، به خصوص افراد آسیب‌پذیر، را در اولویت قرار دهد. دسته‌ی دیگری نگران‌اند که مبادا واکسن خطری داشته باشد. پرسش مهم دیگر این است که با افرادی که مایل به دریافت واکسن نیستند چه طور باید رفتار کرد؟ برخی هم خواستار وضع قوانین فوری جهت حذف اطلاعات نادرست و شایعات مبتنی بر تئوری‌های توطئه در مورد واکسن از فضای آن‌لاین شده‌اند. آیا اجباری کردن واکسن اخلاقی است یا مصداق نقض آزادی‌های مدنی و حقوق والدین محسوب می‌شود؟
آنچه در ادامه آمده، گزیده‌ای است از برنامه‌ی «هزارتوی اخلاقی» در رادیو چهارِ بی‌بی‌سی که در آن مایکل بِرک (Michael Buerk)، مجری برنامه این پرسش‌ها را در گفتگو با چهار مهمان و چهار کارشناس در میان گذاشته است.
مهمانان حاضر در گفتگو: آن مکالوی (Anne McElvoy)، سردبیر ارشد اکونومیست؛ مونا صدیقی (Mona Siddiqui)، استاد مطالعات اسلامی و پژوهش‌های بین‌الادیان در دانشگاه ادینبورو؛ متیو تیلور (Matthew Taylor)، مدیر عامل انجمن سلطنتی ترویج هنر، و تیم استنلی (Tim Stanley)، تاریخ‌پژوه.
مایکل بِرک: به نظرشما آیا منطقی نیست که اول کسانی را واکسن بزنند که هزینه‌اش را پرداخت کرده‌اند؟
مونا صدیقی: این طرز فکر برخاسته از نگاهی کالایی به واکسن است. اما در ذهن اکثر ما که اولین بار است با یک همه‌گیری جهانی رو به رو شده‌ایم، کارکرد اصلی واکسن تضمین سلامتی است و نه انباشت سود.
آن مکالوی: به نظرم سود عامل مهمی‌ست. این واقعیت که ما امروز در این شرایط سخت روی شرکت‌های بزرگ داروسازی حساب می‌کنیم که واکسن و داروی این بیماری را تولید کنند، نشان می‌دهد که انگیزه‌ی کسب سود اگر به درستی تحت نظارت قانون باشد، درست جواب می‌دهد.
مایکل بِرک: فکر می‌کنید که واکسن باید اجباری باشد؟
متیو تیلور: بله، من این طور فکر می‌کنم. و به نظرم یک رویکرد جمعی و جهانی به واکسن بهتر از رویکردی است که بر ملی‌گرایی و خودمحوری تأکید دارد.
تیم استنلی:من شخصاً میان اولویت دادن به کل جامعه از یک سو و توجه به منفعت ملی و آزادی‌های فردی از سوی دیگر، نوعی دوگانگی احساس می‌کنم. چیزی که می‌دانم این است که اگر مردم به واکسن بدبین باشند اشتباهات حکومت و علم پزشکی و عدم اذعانِ به‌موقع به این اشتباهات هیچ کمکی به وضعیت نمی‌کند.
مایکل برک: از همگی شما ممنون‌ام. اولین کارشناس ما جولیان شیتر است که به عنوان مشاور اخلاقی با تعدادی از سازمان‌های پزشکی ملی و بین‌المللی کار می‌کند. آقای شیتر به نظرتان منطقی نیست که کشورهای ثروتمند و توسعه‌یافته که این واکسن‌ها را ساخته‌اند اولین دریافت‌کنندگان آنها باشند؟ این قضیه چه مشکلی دارد؟
جولیان شیتر:مسئله پیچیده است. به نظرم ما دو خواسته از شرکت‌های بزرگ داروسازی داریم. یکی این است که انتظار داریم با سرعت بسیار بالا امکاناتشان در زمینهی تحقیق و توسعه را برای ساخت واکسن به کار بگیرند و پاسخگوی نیاز برخاسته از بحران کنونی باشند که البته این انتظار برآورده شده است. برای این که این شرکت‌ها بتوانند از عهدهی این انتظار ما برآیند باید از کارشان سود ببرند. اما وقتی میلیاردها نفر از مردم جهان توان مالی برای خرید آنها را ندارند چه باید کرد که واکسن بین همه توزیع شود؟ مشکل اینجاست. به نظرم، از یک سو اجتناب‌ناپذیر است که کشورها منافع و سلامت مردم خودشان را اولویت بدهند. اما از سوی دیگر اگر کشورها تنها مردم خودشان را اولویت بدهند در نهایت میلیاردها نفر به واکسن دسترسی نخواهند داشت، وضعیتی که هم به شدت غیراخلاقی است و هم در نهایت، اگر به شمار زیادی از جمعیت دنیا واکسن نرسد، ویروس از بین نمی‌رود و جهش می‌کند.
تیم استنلی: آقای شیتر آیا به نظرتان واکسن یک کالا است؟
جولیان شیتر:به نظرم باید واکسن را به عنوان یک کالا ببینیم اما در عین حال نیازی بسیار مهم در حوزه‌ی سلامت عمومی را نیز برآورده می‌کند.
تیم استنلی: اگر واکسن را کالا در نظر بگیریم، از یک کالا حتی وقتی که نیازی اساسی را برآورده می‌کند می‌توان پول در آورد. چیزهای زیادی در زندگی هستند که نیازهای ما را برآورده می‌کنند اما مردم از آنها پول در می‌آورند مثل غذا یا آب.
جولیان شیتر:دقیقاً. ما به قدرت و تجهیزات شرکت‌های داروسازی برای ساختن این واکسن‌ها نیاز داریم و به نظرم کاملاً منطقی است که بگوییم تولید واکسن باید برایشان سود داشته باشد.
تیم استنلی: در این مورد با شما موافق‌ام. از طرف دیگر مشکل اینجاست که اگر بیش از حد تولید و توزیع واکسن را کنترل کنیم، ممکن است به استقلال بازار آزاد که مشوق سرمایه‌گذاری شرکت‌های داروسازی است صدمه بزنیم. آیا توزیع جهانی واکسن خطر صدمه به بازار آزاد را در پی نخواهد داشت؟
اگر نتوانیم از حقوق مالکیت معنوی شرکت‌های بزرگ داروسازی حمایت کنیم نمی‌توانیم مطمئن باشیم که آنها مشوقهای لازم برای سرمایه‌گذاری و فعالیت را خواهند داشت
جولیان شیتر:شما به خوبی مشکل را توضیح دادید. اگر نتوانیم از حقوق مالکیت معنوی شرکت‌های بزرگ داروسازی حمایت کنیم نمی‌توانیم مطمئن باشیم که آنها مشوقهای لازم برای سرمایه‌گذاری و فعالیت را خواهند داشت. اما من فکر می‌کنم راه‌هایی وجود دارد که بتوان این خطر را از میان برداشت تا هم شرکت‌های بزرگ داروسازی متعهد به تحقیق و توسعه بمانند و هم بتوانیم واکسن را به صورت عادلانه‌تری توزیع کنیم. برای نمونه می‌شود قیمت واکسن‌ها ثابت باشد و دولت و یا سازمان‌های جهانی تضمین بدهند که واکسن‌های تولیدی شرکت‌ها را می‌خرند و در جهان توزیع می‌کنند.
تیم استنلی: آیا شما با این موضوع مشکلی ندارید که مردم از این بحران پول در بیاورند؟ منظورم انتقاد به شما نیست ولی می‌خواهم بدانم از نظر اخلاقی در اینکه دسته‌ای از مردم از وضعیت حاضر سود ببرند ایرادی نمی‌بینید؟
جولیان شیتر:به نظرمن شرکت‌های داروسازی بدون سود بعید است همه‌ی توان خود را در کار تحقیق و تولید واکسن صرف کنند. و بدون این شرکت‌ها نمی‌توان واکسن تولید کرد. بنابراین باید کاری کنیم که شرکت‌های داروسازی سود معقولی ببرند و در عین‌حال نو‌آوری‌های آنها و آنچه تولید می‌کنند تا حد امکان به شکلی منصفانه توزیع شود.
آن مکالوی: این روزها صحبت از ملی‌گرایی در تولید و توزیع واکسن، زیاد است، و بسیاری آن را نادرست و چیزی شبیه به ذهنیت پوپولیستی می‌دانند. اما آیا نگاه ملی‌گرایانه داشتن به واکسن واقعاً اشتباه است؟ آیا نمی‌شود گفت که در شرایطی مثل بحران کنونی طبیعی‌ست که اولویت بیشتر مردم مراقبت از خود و نزدیکان‌شان باشد؟
جولیان شیتر:واضح است که یکی از وظایف اساسی هر دولت-ملتی تأمین سلامت شهروندان آن کشور است. این یک وظیفهی اساسی است اما تنها وظیفهی دولت-ملت نیست. در هر صورت دولت-ملت‌ها، به ویژه دولت-ملت‌های ثروتمند وظایف دیگری هم دارند و این وظایف را پذیرفته‌اند.
آن مکالوی: درست است اما این که حد این وظایف کجاست موضوعی مناقشه‌انگیز است. اگر منظورتان مبالغی است که دولت به شکل کمک مالی به کشورهای در حال توسعه می‌دهد، این مسئله تصمیمی سیاسی است و سیاست به هر جهتی می‌تواند برود. فکر نمی‌کنید که در این زمینه دولت باید به خواسته‌ی مردم توجه کند؟ اگر مردم موافق ملی‌گرایی معتدلی در مورد توزیع واکسن باشند آیا این اشتباه نیست که دولت رویکردی فراملی را بر مردم تحمیل کند و به آنها بگوید ما صلاح شما را بهتر از خودتان میدانیم؟
جولیان شیتر:من فکر می‌کنم هم از حیث اخلاقی و هم برای جلوگیری از رشد ویروس، توزیع جهانی واکسن بسیار مهم است. بنابراین به نظرم، باید این ملی‌گرایی در زمینهی واکسن را محدود و مقید کنیم.
آن مکالوی: به نظرتان اشکالی ندارد که بعضی از کشورهای بزرگ به دلایل سیاسی و ایدئولوژیکی که اغلب مخرب هم هستند رویکرد خاصی به واکسن داشته باشند؟ اگر چین و روسیه رفتار مخربی را پیش بگیرند آیا این فشار مضاعف بر غرب نیست؟ آیا ما داریم صحبت از یک سیاست فراملی نامتوازن می‌کنیم که تنها چند کشور باید تمام بارش را بر دوش بکشند؟ این منصفانه است؟
جولیان شیتر:ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که سازمان‌های جهانی دچار فساد و اختلال هستند و این وضعیت متأسفانه مثل هر چیز دیگری دامن بحث سلامت را هم گرفته است. با وجود اذعان به این وضعیت و کاستی‌های موجود، به نظرم به هر حال باید شیوه‌ای مؤثر و عادلانه برای توزیع این واکسن‌ها پیدا کنیم و این یک شعار تو خالی یا نگاهی خوش‌خیالانه نیست. من معتقدم برای حرکت به سمت توزیع جهانی واکسن قدم‌های بسیار مشخصی را از طریق سازمان بهداشت جهانی، سازمان ملل و توافقنامه‌های تضمین بازار می‌توان برداشت.
********
مایکل برک: کارشناس بعدی ما متیو لین، نویسنده و روزنامه‌نگار اقتصادی است.
آیا شما با این استدلال موافق‌اید که ملی‌گرایی در زمینهی واکسن نه تنها عادلانه نیست بلکه از نظر شیوع واکسن هم خطرناک است؟
متیو لین:نه. فکر می‌کنم ملی‌گرایی از آن اصطلاحاتی است که به‌شدت بار منفی دارد و آن را به هر عبارتی بچسبانید، نتیجه در ظاهر چیز بدی به نظر می‌رسد. واضح است که کشورهای بزرگ تا حد زیادی در مورد تولید و توزیع واکسن با هم رقابت دارند. اما من مشکلی در این وضعیت نمی‌بینم چون ما واقعاً به واکسن نیاز داریم و واکسن بهترین گزینه و راه‌حل برای خروج از این وضعیت است. اگر کشورها می‌خواهند از بابت دستیابی به چیزی که جهان واقعاً به آن نیاز دارد برای خود موفقیت اقتصادی یا شهرت دست و پا کنند به نظر من مشکلی ندارد.
مونا صدیقی: مسلماً هر کشوری حق دارد که بخواهد از آسیب‌پذیرترین شهروندانش محافظت کند. اما وقتی در مورد واکسن صحبت می‌کنیم، هدف ما حفاظت از مرزهای ملی نیست. هدف متوقف کردن یک بیماری است که نیاز به واکسینه کردن تعداد زیادی از مردم در سراسر جهان دارد. اما اگر در وهله‌ی اول تنها کشورهای ثروتمند به واکسن دسترس داشته باشند آیا نابرابری‌های جهانی در زمینهی سلامت و بهداشت را عمیق تر نکرده‌ایم؟
ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که سازمان‌های جهانی دچار فساد و اختلال هستند و این وضعیت متأسفانه مثل هر چیز دیگری دامن بحث سلامت را هم گرفته است.
متیو لین:مسلماً همین طور است. فکر می‌کنم همه‌ی ما موافق‌ایم که تمام مردم جهان باید به واکسن دسترس داشته باشند. اما سؤال این است که چه طور به این هدف می‌توان دست یافت؟ چه طور تولید را افزایش می‌دهیم؟ چه طور به سریع‌ترین شکل ممکن ۵ میلیارد دوز واکسن تولید می‌کنیم تا همه بتوانند به آن دسترسی داشته باشند؟ و این‌ها بیشتر پرسش‌هایی در زمینهی مسائل مالی و تدارکات هستند.
مونا صدیقی: من معتقدم حتی در بحث مبادلات جهانی کالا، باید واکسن را محصولی ببینیم که نیازی اساسی در زمینهی سلامت را برآورده می‌کند نه کالایی که بر اساس بضاعت خریداران توزیع شود. برخی حتی می‌گویند که دسترس به واکسن را باید به عنوان یک حق همگانی در نظر گرفت.
متیو لین:درست است ما در این زمینه با هم توافق نظر داریم اما شاید در مورد این که چه طور می‌توان به این هدف رسید متفاوت فکر کنیم. بیایید فرض کنیم که قیمت تجاری هر واکسن فایزر ۲۰ پوند باشد. کشورهای ثروتمند و آن‌هایی که درآمد متوسط دارند این هزینه را می‌‌پردازند. در بریتانیا واکسینه کردن کل جمعیت حدود ۱/۲ تا ۱/۳ میلیارد پوند هزینه خواهد داشت. خب می‌گوییم این آسان است و هزینه‌اش را می‌دهیم. اما کاملاً موافق‌ام که برای بعضی از کشورهای دیگر این مبلغِ بسیار زیادی است و توانایی مالی‌اش را ندارند. اما این چالشی از جنس متفاوت است و حالا باید فکر کنیم که از کجا پولش را تأمین می‌کنیم؟ برای نمونه جمهوری آفریقای مرکزی را در نظر بگیرید که کشور فقیری است. اگر این کشور توان تهیه‌ی واکسن را ندارد و نمی‌تواند به تعداد واکسن مورد نیازش به شرکتی مثل فایزر پول بدهد، ما به عنوان جامعه‌ی بین‌المللی باید به فکر چاره باشیم. اگر واکسینه کردن تمام مردم نیاز به ۵ میلیارد پوند اضافی دارد سؤال این است که ما این ۵ میلیارد پوند را از کجا می‌آوریم؟ اما من تقریباً مطمئن‌ام که می‌شود این مشکل را حل کرد.
متئو تیلور: کارشناس قبلی، جولین شیتر به درستی اشاره کرد که این واکسن هم از حیث اخلاقی و هم از حیث نتیجه‌ای که به دنبالش هستیم ما را با مشکل کلاسیک ناتوانی بازار رو به رو می‌کند.
متیو لین:من صد در صد با شما مخالف‌ام. به نظر من این واکسن نمونه‌ی کلاسیک موفقیت بازار است. این که ما به این سرعت به واکسن دست یافته‌ایم موفقیت بزرگی برای نظام بازار آزاد است. سال گذشته تا قبل از شروع همه‌گیری جهانی ما حتی اسم این ویروس را هم نشنیده بودیم. عدهی زیادی معتقد بودند هیچ کس تا به حال در عرض یک سال واکسن نساخته و پنج سال یا بیشتر طول خواهید کشید تا به مرحله‌ی تولید واکسن برسیم. اما حالا می‌بینیم که شرکت‌های خصوصی از عهدهی این کار برآمده‌اند. من با شما موافق‌ام که مشکلاتی در زمینهی دسترس به واکسن وجود دارد و شاید بعضی از مردم نتوانند از عهدهی هزینه‌ی آن برآیند. اما باید صبر کنیم و ببینم چه می‌شود. این واکسن محصول آنقدر گرانی نیست.
متیو تیلور: اجازه بدهید به مسئله‌ی فراملی بازگردیم. چالش بزرگ ما بعد از گذر از کووید، تغییرات اقلیمی است. به زودی کنفرانس بزرگ COP 26 در بریتانیا برگزار می شود و به احتمال زیاد از کشورهای در حال توسعه خواسته خواهد شد که به دلیل خسارتی که به اتمسفر زده‌ایم، رشد اقتصادی‌شان را محدود کنند، محدودیتی که ما با آن مواجه نبوده‌ایم. به نظرتان دست‌و‌دل‌بازی در مورد واکسن شیوه‌ی خوبی برای شروع گفتگو در مورد همبستگی جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی نیست؟
متیو لین:کاملاً با شما در مورد تغییرات اقلیمی موافق‌ام. اما در مورد واکسن فکر می‌کنم شما نگران مشکلی هستید که در حال حاضر وجود خارجی ندارد. هنوز به نظر نمی‌رسد که در مورد دسترس به واکسن مشکلی داشته باشیم. البته مشکلات تدارکاتی و عملیاتی وجود خواهند داشت. باید حدود پنج میلیارد واکسن تولید کنیم و این حجم از تولید از نظر تدارکاتی ما را با چالش‌های متعددی مواجه خواهد کرد.
متیو تیلور: نکته‌ای که سعی دارم عنوان کنم این است که پیش‌فرض‌های نظام اقتصادی ما یعنی بازار آزاد و منفعت ملی، برای مقابله با چالش‌های ماه‌های آینده کافی نخواهد بود.
متیو لین:با شما در این مورد موافق نیستم. رگه‌‌هایی از حقیقت در گفته‌های شما دیده می‌شود اما با ایده‌ی کلی حرفتان موافق نیستم. فکر می‌کنم آنچه تا به این لحظه شاهدش بوده‌ایم این است که نظام بازار آزاد فوق‌العاده موفق بوده است. هر چه بیشتر به قیمت‌گذاری‌ها، مشوقهای اقتصادی و بازار اجازه دهیم کار خودشان را انجام دهند سریع‌تر می‌توانیم بر مشکلات عملیاتی هم غلبه کنیم. هر چه پول بیشتری در دسترس داشته باشیم، مردم بیشتری کارخانه می‌سازند، استانداردها بالاتر می‌رود، واکسن بیشتری تولید و توزیع می‌شود و در نهایت سریع‌تر این مشکل حل خواهد شد.
********
مایکل برک: کارشناس بعدی ما پروفسور تام سولومون، رئیس بخش پژوهش بیماری‌های عفونی نوظهور در دانشگاه لیورپول است. پروفسور سولومون آیا واکسن کووید در بریتانیا باید اجباری باشد؟ چه دلایل اخلاقی برای دیدگاهتان دارید؟
به نظر من این واکسن نمونه‌ی کلاسیک موفقیت بازار است. این که ما به این سرعت به واکسن دست یافته‌ایم موفقیت بزرگی برای نظام بازار آزاد است.
تام سولومون:امیدوارم که مجبور به اجباری کردن واکسن نباشیم. خوشبختانه الان به واکسن دسترس داریم و میدانیم برای ایجاد ایمنی جمعی و کنترل این همه‌گیری جهانی حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از جمعیت باید واکسینه شوند. آخرین داده‌ها از بریتانیا نشان می‌دهد که ۷ درصد کل جمعیت گفته‌اند که واکسن نخواهند زد و حدود ۲۰ درصد تردیدها و نگرانی‌هایی دارند و بقیه‌ی جمعیت خواستار واکسن هستند. پس می‌بینید که اگر این اعداد را با هم جمع بزنیم نزدیک به حدی است که احتمال می‌رود ایمنی جمعی ممکن نشود. پس اولین وظیفهی ما این است که به آن گروهی که تردید دارند، اطمینان دهیم که واکسن برایشان مفید خواهد بود. اما اگر نتوانیم قانعشان کنیم آن وقت است که باید درباره‌ی واکسیناسیون اجباری فکر کنیم. البته منظورم از اجباری بودن این نیست که مردم را به زور به کلینیک‌ها بکشانیم و به آنها واکسن بزنیم اما واکسیناسیون اجباری سوابقی دارد و برای مردمی که واکسن نمی‌زنند جریمه‌‌ای در نظر گرفته می‌شود.
آن مکالوی: دکتر سولومون، در آن موارد به نظرتان اجبار توجیه داشته است؟ اجباری کردن واکسن به نظر مداخله‌ی بزرگی در آزادی فرد است. آیا فرد نباید بتواند تصمیم بگیرد چه چیزی به بدنش وارد بشود یا نشود؟
تام سولومون:به نظرم این اجبار می‌تواند قابل توجیه باشد. کافی است تنها به محدودیت‌هایی که در دوران اخیر در این همه‌گیری جهانی برای مردم ایجاد کرده‌ایم نگاهی بیندازید. اگر قابل توجیه است که مردم را در خانه‌هایشان زندانی کنیم و قرنطینه‌های سفت و سخت داشته باشیم یا متأسفانه دسترس آنها را به خدمات پزشکی محدود کنیم یا آنها را در وضعیتی قرار دهیم که برای سلامت روانشان مضر است، اگر همه‌ی این‌ها قابل توجیه باشد، به نظر من استفاده از واکسنی هم که می‌تواند پایانی برای تمامی این مشکلات باشد موجه است.
آن مکالوی: فکر نمی‌کنید که از نظر اخلاقی دارید با فرمان خطرناکی جلو می‌روید؟ شما به تصمیم‌هایی اشاره کردید که همه در موردشان توافق نظر ندارند، عدهی زیادی با این تصمیمات مخالف بوده‌اند. شما می‌گویید می‌توانیم واکسن را اجباری کنیم چون در حقیقت می‌توانیم شما را مجبور کنیم که واکسن بزنید.
تام سولومون:من فکر می‌کنم که در جامعه، جمع به فرد اولویت دارد. این معنای جامعه است. برای مثال، ما اجازه نداریم با سرعتی بالاتر از یک حد معین رانندگی کنیم، مردم را مجبور می‌کنیم کمربند ایمنی ببندند. در جامعه، ما مردم را وادار به کارهایی می‌کنیم که به طور فردی شاید به انجامشان تمایلی نداشته باشند. پرسش مهم این است که آیا در وضعیت فعلی این کارها موجه‌اند؟
آن مکالوی: بگذارید پرسش را به شکل دیگری طرح کنم. آیا اجبار جواب خواهد داد؟ آیا این گزینه‌‌ای اخلاقی است؟ وقتی شما یک جنبش ضدواکسن دارید که به سرعت و شدت عکس‌العمل نشان می‌دهد و معتقد است که حکومت همین حالا هم بیش از انداره تصمیم‌های خود را به جامعه تحمیل کرده، بهتر نیست به جای اجبار از تشویق استفاده کرد؟
تام سولومون:مسلماً این طور است. همان طور که در آغاز هم گفتم امیدواریم که بتوانیم مردم را قانع کنیم و به آنها آگاهی و اطمینان دهیم. دلیل اصلی اصرار ما برای استفاده از واکسن تنها برای منفعت جمعی نیست. به نفع افراد هم هست، حتی اگر خودشان آگاه نباشند یا به این نفع باور نداشته باشند. در تمام بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن که تا به حال در موردشان پژوهش انجام شده، نفعی که فرد از واکسن می‌برد بسیار بیشتر از خطرات بیماری است. حالا دیگر لازم نیست نگران بیماری‌هایی مثل سرخک باشیم که قبل از واکسیناسیون هزاران مبتلا داشت و بیماری بسیاری خطرناکی است که باعث ورم مغزی می‌شود و در نهایت می‌تواند منجر به مرگ بیمار شود. اگر در مورد واکسیناسیون جدیت به خرج نداده بودیم، این بیماری ریشه‌کن نمی‌شد.
آن مکالوی: من به هیچ وجه مخالفتی با واکسن ندارم. پرسش من در مورد اخلاقیاتِ مربوط به این قضیه است. کافی است نگاهی به جنبش ضدواکسن بیندازیم تا متوجه شویم این مسئله‌ای نیست که تنها زائیده‌ی شبکه‌های اجتماعی باشد. این داستان سابقه‌ی طولانی‌ای دارد. ولتر در یکی از نامه‌هایش به این مسئله می‌پردازد و در قرن هجده دقیقاً مثل شما در مورد مزایای واکسیناسیون صحبت می‌کند. اما او متوجه است که بحث مهمی در میان است که باید در آن مخالفان را قانع کند تا برنده شود. پرسش من این است که اگر برای نمونه مثل استرالیا به سمت واکسیناسیون اجباری برویم آیا به این معنا نخواهد بود که مردم بیشتر و جدی‌تر در مقابل واکسن از خود مقاومت نشان خواهند داد؟ آیا شما در این مورد نگران نیستید؟
سولومون:من نگران افراد ضدواکسن هستم و فکر می‌کنم خیلی سخت بتوان کسانی را که به شدت ضدواکسن هستند یا به تئوری‌های توطئه باور دارند قانع کرد. اما گروه هدف ما در حقیقت کسانی هستند که درباره‌ی واکسن تردید دارند و هنوز مسائل برایشان روشن نیست، کسانی که هم فواید واکسن را شنیده‌اند و هم مطالب ضدواکسن به گوششان خورده است. ما می‌خواهیم تا حد ممکن این دسته از مردم را تشویق کنیم. اما در مورد این سؤال که آیا اجباری کردن واکسن راهکار مؤثری است و جواب می‌دهد یا نه. داده‌ها از کشورهایی که در آنها واکسیناسیون کودکان اجباری است، کشورهایی مثل فرانسه، ایتالیا و سایر کشورهای اروپایی یا استرالیا نشان می‌دهد که اجباری کردن واکسن تعداد کودکانی را که واکسن زده‌اند افزایش داده است. همین طور جدیدترین داده‌ها از فرانسه نشان می‌دهد که واکسیناسیون اجباری برای آن دسته مردمی که در مورد واکسن تردید داشته‌اند اطمینان‌بخش بوده است چون با این روش دولت دارد به شکلی واضح به مردم پیام می‌دهد که واکسن برایتان مفید است.
مایکل برک: جریمه‌هایی که صحبتشان شد چه نوع جریمه‌هایی هستند؟
داده‌ها از کشورهایی که در آنها واکسیناسیون کودکان اجباری است، کشورهایی مثل فرانسه، ایتالیا و سایر کشورهای اروپایی یا استرالیا نشان می‌دهد که اجباری کردن واکسن تعداد کودکانی را که واکسن زده‌اند افزایش داده است.
تام سولمون:سؤال خوبی است. در مورد واکسیناسیون کودکان معمولاً جریمه این است که اگر فرزندتان را واکسینه نکنید اجازه ندارید آنها را به مدارس دولتی بفرستید. در استرالیا این طور است که اجازه‌ی استفاده از کمک‌های مالی دولتی برای فرزندتان را نیز نخواهید داشت. در مورد کووید این مسئله متفاوت است چون داریم راجع به بزرگسالان و کودکان صحبت می‌کنیم. همان طور که گفتم امیدوارم نیازی به اجبار نباشد اما اگر تعداد افراد کافی واکسن نزنند و راهی جز اجباری کردن واکسن نداشته باشیم شاید جریمه‌ها چیزی شبیه این باشد که اگر واکسن نزنید اجازه‌ی ورود به کلوپ‌های شبانه و استادیوم فوتبال یا رستوران‌های شلوغ را نداشته باشید. به عبارتی وقتی کسی واکسن نزده ما باید از مردم در مقابل او محافظت کنیم.
تیم استنلی: از کجا می‌شود فهمید که کسی که می‌خواهد وارد کلوپ شبانه شود واکسن زده یا نزده است؟
تام سولومون:گواهی واکسن سابقه‌ی طولانی دارد. یک نمونه‌ی خوب آن واکسن تب زرد است. مثلاً برای ورود به بسیاری از کشورهای آفریقایی باید گواهی واکسن تب زرد داشته باشید.
تیم استنلی: مسئله‌ی مهم‌تر بُعد اخلاقی این قضیه است که البته در مورد بعضی از قوانین قرنطینه هم مصداق دارد. به نظر می‌رسد که آنچه شما طرح می‌کنید تنبیه و مجازات فرد است نه به این دلیل که کار اشتباهی کرده بلکه تنها به این دلیل که کار صحیح را نکرده است. به نظرتان عجیب نیست؟
تام سولومون:درست است کمی عجیب است اما به نظرم شبیه بستن کمربند ایمنی در ماشین است که عمل مفیدی است و به طور کلی باعث حفظ جان انسان می‌شود اما اگر خیلی بدشانس باشید بسته بودن کمربند ایمنی در یک تصادف می‌تواند باعث پاره شدن طحال یا از کار افتادن ریه‌ها شود. به نظرم این مثال خوبی است چون بستن کمربند ایمنی مثل زدن واکسن در حالت کلی به نفع شما و جامعه است اما خطر بسیار اندکی هم وجود دارد که بسیار کمتر از خطر نبستن کمربند ایمنی یا نزدن واکسن است.
تیم استنلی: مقایسه‌ی بسیار خوبی بود اما در مورد مردمی که به واکسن مشکوک هستند فکر نمی‌کنید که با توجه به سابقه‌ی اشتباهات پزشکان و دولت‌ها مردم حق دارند که مشکوک باشند و وظیفهی شماست که بتوانید آنها را قانع کنید؟
تام سولومون:کاملاً با شما موافق‌ام. مردم شک و تردید دارند چون در پزشکی همیشه هم همه چیز درست پیش نرفته است و همان طور که خودتان ابتدای برنامه گفتید مواقعی هم که اشتباهی رخ داده، سرعت لازم را برای اطلاع‌رسانی نداشته‌ایم و حالا باید بتوانیم مردم را قانع کنیم. اما به همین دلیل است که در مورد واکسن کووید آن را از تمامی مراحل نظارتی معمول گذرانده‌ایم و تمامی آزمون‌های ایمنی در موردش اجرا شده است. می‌دانم که مردم درباره‌ی سرعت این مراحل نگران هستند. برای توضیح این مورد من برای بچه‌هایم مثالی زدم که فکر می‌کنم مثال خوبی باشد. از آنها پرسیدم که ما معمولاً چقدر زمان لازم داریم که خودمان را برای کریسمس آماده کنیم؟ گفتند «دو ماه». بعد پرسیدم که اگر فقط یک هفته زمان داشته باشیم می‌توانیم همه‌ی کارها را در یک هفته انجام دهیم؟ جوابشان این بود که «بله اگر هیچ کار دیگری انجام ندهیم می‌توانیم.» در مورد واکسن هم همین طور بوده است. دلیل اینکه واکسن به این سرعت تولید شد این است که کل جامعه‌ی پژوهشگران زیست‌پزشکی، هر پژوهش دیگری به جز کووید را متوقف کرده‌اند. اما تولید واکسن همان مراحل همیشگی و معمول خود را طی کرده است.
********
مایکل برک: کارشناس بعدی ما هلن بدفورد، استاد سلامت و ایمنی کودکان در دانشگاه لندن است. یک دلیل اخلاقی برای اجباری کردن واکسیناسیون این است که هدف واکسن تنها نجات جان خود شما نیست بلکه نجات جان همه است. آیا به نظر شما این استدلال کافی است؟
هلن بدفورد:این دلیلی اخلاقی برای واکسیناسیون است اما من معتقد نیستم که دلیلی اخلاقی برای واکسیناسیون اجباری باشد. واکسیناسیون از فرد محافظت می‌کند اما یکی از فواید آن این است که از اجتماع نیز محافظت می‌کند، چیزی که مردم به آن ایمنی گله‌ای می‌گویند و من عبارت ایمنی اجتماع را ترجیح می‌دهم.
متیو تیلور: آیا درست متوجه شدم که شما ترجیح می‌دهید که مردم به واسطه‌ی قدرت هنجارهای اجتماعی و مسئولیت فردی به واکسن روی بیاورند نه اجبار قانونی؟
هلن بدفورد:کاملاً درست است و الان در بریتانیا همین طور است یعنی واکسیناسیون امری طبیعی محسوب می‌شود. نرخ واکسیناسیون کودکان بسیار بالا است، چیزی حدود بالای ۹۰ درصد برای تمام واکسن‌های دوره‌ی نوزادی. شواهد به ما نشان می‌دهد که نرخ پایین ایمنی‌سازی بیشتر مربوط به عدم امکان دسترسی به واکسن است تا امتناع مردم از واکسن. در نتیجه مؤثرترین راهکار برای بهبود وضعیت فعلی وضع تمهیداتی برای افزایش امکان دسترسی به واکسن است.
متیو تیلور: اما آیا این مسائل با هم منافاتی دارند؟ برای مثال رانندگی در حالت مستی را در نظر بگیریم. هنجارهای اجتماعی در این مورد در طول زندگی من به شدت تغییر کرده‌اند اما یکی از عوامل مهم این تغییرات وضع قوانین و افزایش شدت مجازات این تخلف بوده است. دلیل اینکه امروز اکثر مردم در حالت مستی رانندگی نمی‌کنند هنجارهای اجتماعی و مسئولیت فردی است اما قانون به این وضعیت کمک کرده است. فکر نمی‌کنید قانون در حقیقت می‌تواند هنجارهای اجتماعی و مسئولیت فردی را تقویت کند؟
پژوهش‌ها نشان داده که سطح بالایی از اعتماد نسبت به واکسن وجود دارد و اکثر والدین فرزندانشان را واکسینه می‌کنند.
هلن بدفورد:درست است اما وضع قوانین می‌تواند اثرات نامطلوبی نیز داشته باشد که باید آنها را در نظر گرفت. در هر نوع مداخله‌ای شما نمی‌توانید تنها به فایده‌ی آن فکر کنید باید به ضررهای احتمالی نیز فکر کنید. در حال حاضر، واکسیناسیون تشویق و ترغیب می‌شود و ما نرخ واکسیناسیون بالایی داریم. اما اگر واکسیناسیون اجباری شود چه خواهد شد؟ در نهایت نمی‌توان بچه‌ها را به زور نشاند و به آنها واکسن زد. همیشه موارد استثنائی و معافیت‌هایی وجود خواهد داشت. ایالات متحده را در نظر بگیرید که از دهه‌ی ۱۹۸۰ قوانینی در زمینهی اجباری بودن واکسن داشته است اما امروز شاهد این هستیم که تعداد زیادی از کودکان یا از سیستم واکسن خارج شده‌اند و یا در حال خروج هستند.
متیو تیلور: بیایید فرض کنیم که از هر ده هزار نفری که واکسن می‌زنند بدنِ یک نفر به شکل منفی واکنش نشان دهد. در چنین وضعیتی اگر واکسیناسیون اجباری نباشد فکر نمی‌کنید که مردم ممکن است به سوءاستفاده روی بیاورند؟ وقتی کارشناسانی مثل شما می‌گویند برای رسیدن به ایمنی اجتماع کافی است که حدود ۷۵ درصد از جمعیت واکسینه شوند، بعضی از مردم ممکن است بگویند خب من می‌خواهم جز آن ۲۵ درصدی باشم که خطر نمی‌کنند. وقتی بخش عمده‌ی جمعیت به ایمنی دست یافته باشند آن‌هایی هم که واکسن نزده‌اند محافظت می‌شوند و سود می‌برند. فکر می‌کنید این اخلاقی است؟ من یک دختر ۸ ساله دارم. می‌دانید با خودم فکر می‌کنم به عنوان یک پدر خوب وظیفهی من است که او را از این خطر احتمالی یک در ده هزار محافطت کنم. اما آیا دولت نباید با قوانینش به من در این تصمیم‌گیری کمک کند؟ من ترجیح می‌دهم دولت به من بگوید به خاطر مصالح کل جامعه باید فرزندت را واکسینه کنی.
هلن بدفورد:فکر نمی‌کنم در بریتانیا نیاز به وضع قوانین باشد چرا که مردم متوجه هستند که واکسن زدن هم به نفع فرزندشان است و هم به برای کل جامعه مفید است. پژوهش‌ها نشان داده که سطح بالایی از اعتماد نسبت به واکسن وجود دارد و اکثر والدین فرزندانشان را واکسینه می‌کنند.
متئو تیلور: اما اگر این سیستم زمانی کار نکند و افراد بیشتری به این تفکر سودجویانه روی بیاورند، در نهایت قبول دارید که به وضع قوانین نیاز خواهد بود؟
هلن بدفورد:بله، ممکن است وضعیتی پیش بیاید که نیاز باشد پای قانون وسط بیاید. اما باید متوجه ضررهای احتمالی ناشی از قوانین باشیم. قوانین ممکن است اثر عکس داشته باشند. والدینی که در مورد واکسیناسیون تردید دارند ممکن است به کلی نسبت به واکسیناسیون مقاومت از خود نشان دهند. همچنین اجباری شدن واکسن می‌تواند باعث ایجاد نابرابری میان کودکان شود. برای مثال اگر ورود به مدرسه را مشروط به واکسن زدن کنید، در صورتی که والدین نخواهند فرزندانشان واکسینه شوند اگر ثروتمند باشند آنها را به مدارس خصوصی می‌فرستند. اما تکلیف والدین کم‌بضاعتی که نمی‌خواهند فرزندانشان را واکسینه کنند چیست؟ آنها از عهدهی شهریه‌ی مدارس خصوصی بر نخواهند آمد و شاهد افزایش آموز‌ش‌های غیررسمی کودکان در محیط‌هایی خواهید بود که نظارتی بر آنها نیست.
مونا صدیقی: پروفسور بدفورد اجازه دارم از شما بپرسم که آیا بچه دارید و اینکه آنها را واکسینه کرده‌اید یا نه؟ اگر بله، چه چیزی باعث شد شما تصمیم بگیرید که واکسیناسیون برای فرزندانتان خوب است؟
بدفورد:بله بچه‌های من الان بزرگ شده‌اند و البته به آنها واکسن زده‌ایم. من با شواهد و مدارک موجود در مورد واکسیناسیون به خوبی آشنا هستم. واکسیناسیون یکی از مهم‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین روش‌ها در تأمین سلامت عمومی است و من میخواستم از بچه‌هایم محافظت کنم.
مونا صدیقی: دقیقاً نکته‌ای که میخواستم بگویم همین است که شما نه تنها با شواهد و مدارک آشنا بودید بلکه به عنوان یک پژوهشگر از نزدیک خودتان فواید و مزایای واکسن را نیز لمس کرده بودید. من کاملاً موافق‌ام که اطلاعات لازم باید به والدین داده شود اما در نهایت والدین تا ابد نمی‌توانند مردد بمانند و باید در مورد واکسینه کردن فرزندانشان تصمیم بگیرند.
هلن بدفورد:بسیار مهم است که ما دغدغه‌های والدینی را که سؤالاتی در زمینهی واکسن دارند درک کنیم. در حقیقت باید والدین را تشویق کنیم که درباره‌ی واکسن سؤال کنند. پای هر مداخله‌ی پزشکی که به میان می‌آید ما سؤال داریم و سؤال کردن در این موارد معمولاً بسیار رایج است. اکثر والدین وقتی پرسش‌هایشان توسط متخصصان پزشکی پاسخ داده می‌شود تصمیم می‌گیرند که فرزندانشان را واکسینه کنند.
مونا صدیقی: دغدغه‌ی من این است که اگر قرار است به والدین اجازه دهیم سؤال کنند باید آمادگی دادن پاسخ‌های قاطعانه را نیز داشته باشیم. مسلم است که هر مداخله‌ی پزشکی درجه‌ای خطر دارد اما فکر نمی‌کنید که دولت و متخصصان پزشکی بالاخره جایی ناگزیرند بگویند که به رغم خطرات باید بچه‌هایتان را واکسینه کنید؟
هلن بدفورد:واکسن خطرات زیادی ندارد. مصون‌سازی دوران کودکی فرآیندی بسیار امن است. البته هیچ چیز صد درصد بی‌خطر نیست و همیشه احتمال خطرات جانبی وجود دارد اما میدانیم که واکسیناسیون کودکان بسیار بسیار امن است. با وجود این بهتر است که والدین فواید مصون‌سازی را بدانند و به دلیل توصیه‌ها فرزندانشان را واکسینه کنند تا به دلیل تحمیل واکسیناسیون. به نظرم باید تاکید بیشتر را بر فراهم کردن تمهیداتی قرار دهیم که میدانیم باعث افزایش نرخ واکسیناسیون می‌شوند تمهیداتی مثل فراهم کردن امکان دسترسی بیشتر به خدمات واکسیناسیون، امکان دریافت واکسن خارج از ساعات اداری و در مکان‌هایی به غیر از مراکز پزشکی.
برگردان: آیدا حق‌طلب
