خانه‌های خشمگین

او از دهه‌ی 1990، کتاب‌های عامه‌پسندی درباره‌ی زبان، ذهن و رفتار انسان نوشته، اما در دهه‌ی اخیر به علت موضع نامتعارفش درباره‌ی وضعیت دنیا بیش از پیش شهرت یافته است. پس از بحران مالی سال‌های 2009-2008، در حالی که دیگر نویسندگان سرگرم نگارش کتاب‌هایی درباره‌ی ازهم‌گسیختگیِ عمیق جامعه بودند، پینکر سازِ مخالف زد و گفت که اوضاع دنیا بهتر از همیشه است.

در سال‌های پایانی دهه‌ی 1990، جوانان ایسلندی در مصرف مواد مخدر و الکل و سیگار، از تمام کشورهای اروپایی پیشی گرفته بودند. این موضوع توجه مسئولان را جلب کرد و به دنبال راهی برای رفع معضلات ناشی از مصرف مواد مخدر و الکل برآمدند. درمان‌گران ایسلندی گفتند وقتی افراد به هروئین معتاد می‌شوند، چرا به ورزش و هنر معتاد نشوند؟ این جمله سرآغاز تحولی بنیادین در ایسلند شد.

یورگن هابرماسِ ۹٢ ساله، فیلسوف بزرگِ آلمانی با کاوشی عظیم در پیوندهای بین دین و تفکر عقلانی بسیاری را شگفت‌زده می‌کند. جدیدترین اثرِ این اندیشمند برجسته که شهرتی جهانی دارد، دو سال پیش با عنوان تاریخ فلسفه در قالب یک اثر دو جلدی با بیش از ۱۷۰۰ صفحه به زبان آلمانی منتشر شد.

به رغم آن که مفاهیم و نظریات کلیدی فیلسوف فرانسوی، میشل فوکو، پیوند تنگاتنگی با وضعیت همه‌گیری جهانی کنونی دارد اما به نظر می‌رسد چپ‌گرایان به ندرت از این ابزار برای تحلیل وضع موجود استفاده می‌کنند و در نهایت شگفتی این راست‌گرایان هستند که از او نقل قول می‌کنند. این دگرگونی در توجه به آرای فوکو ناشی از چیست؟

در کتابمان با عنوان شش چهره‌ی جهانی‌شدن: برندگان و بازندگان آن کیستند و چرا این امر مهم است؟(۲۰۲۱) شش روایت اصلی را شناسایی کرده‌ایم که به گفتگوها درباره‌ی مزایا و معایب جهانی‌شدن اقتصادی جهت می‌دهند. این روایت‌ها داستان‌هایی را ارائه می‌کنند که مردم از طریق آنها واقعیت را می‌فهمند و ارزش‌های خود را بیان می‌کنند. آنها را می‌توان به سه دسته‌ی گسترده تقسیم کرد: روایت‌های برد-برد، برد-باخت و باخت-باخت. 

مقاومت در برابر سازوکارهای ظلم و ستم که به سرکوب فرهنگی می‌انجامد، مستلزم بازنگری و تفکر صحیح در مورد فرضیاتی است که «دانش‌آموز خوب» یا «حرفه‌ای» یا «جنایتکار» را تعریف می‌کند.

منظور از «تاریخ ترکیه» در متون درسی مدارس «تاریخ ترک‌ها» است، دیدگاهی که تا امروز اکثر مورخان تاریخ ترکیه، در داخل و خارج از این کشور، طرفدار آن بوده‌اند. «ترک» به این معنا، غیرمسلمانان و غیرترک‌های ترکیه را دربرنمی‌گیرد. در کتاب‌های رسمی، اقلیت‌ها معمولاً خائنانی توصیف می‌شوند که در کمین نشسته‌اند تا به محض یافتن فرصتی از پشت به دولت میزبان خود خنجر بزنند. علاوه بر این، در مدارس اقلیت‌ها، درس تاریخ تنها باید توسط شهروندان ترک‌تباری که به هیچ اقلیت مذهبی‌ای تعلق ندارند، تدریس شود.

دیوید شامباو یکی از دقیق‌‌‌‌ترین تحلیل‌گران سیاست‌‌‌ چین به یکی از حسّاس‌ترین پرسش‌‌‌های سال‌‌‌های اخیر می‌پردازد:‌ آیا سختگیرانه‌‌‌‌‌ترشدن سیاست‌‌‌ چین در دهه‌ی گذشته، صرفاً ناشی از شخصیت شی جین‌پینگ است؟

نسل اول کمیسیون‌های حقیقت‌یاب در آرژانتین (1983)، اوگاندا (1986)، نپال (1990)، شیلی (1990) و چاد (1990) پدید آمد و کمیسیون‌های ناقص قبلی در اوگاندا (1974)، بولیوی (1982) و زیمباوه (1983) را هم دربرمی‌گرفت. آنها به منظور تمهید مقدمات اقامه‌ی دعوای کیفریِ احتمالی تشکیل شدند و هدفی جز ثبت اسناد و مدارک مربوط به جان‌باختگان و ناپدیدشدگان قهری نداشتند.

لیزا شولمان، عصب‌شناسی که شوهرش را نه سال پیش بر اثر سرطان از دست داد، چنین به یاد می‌آورد: «غم و ناراحتی جدی‌ای وجود داشت اما مشکل اصلی این نبود؛ گم‌گشتگی و بیگانه‌شدن با محیط بود. احساس می‌کردم که در جهانی کاملاً بیگانه بیدار شده‌ام، چراکه کل زیربنای زندگی روزمره‌ام از اساس محو شده بود.»

قواعد اجتماعی در حال تغییرند و در اکثر موارد رو به سوی بهتر شدند دارند. اما کسانی که نتوانند رفتار خود را به سرعت با هنجارهای جدید تطبیق بدهند، بی‌معطلی به مجازاتی سخت دچار خواهند شد؛ مجازاتی که اینک نه در دادگاه بلکه در سپهر شبکه‌های اجتماعی رقم می‌خورد.
 

اما چگونه می‌توانیم به‌نحو مناسبی باعث تسلیِ افراد داغ‌دیده و رنج‌دیده شویم؟ آیا به‌راستی می‌توانیم خودمان را «شریکِ» درد و غصه‌ی فرد داغ‌دیده کنیم؟ در غیر این صورت، چگونه می‌توانیم در عین عدم‌بی‌اعتنایی، مایه‌ی آرامش فرد داغ‌دیده شویم؟ نظر فیلسوفان دراین‌باره چیست؟

یکی از ویژگی‌های تحول سیاسی در ترکیه‌ی کنونی رشد سرمایه‌داری و برآمدن طبقه‌ای سرمایه‌دار و مسلمان است. این پدیده را چپ‌های سکولار در ترکیه چگونه می‌بینند؟ چپ‌ها چه نگاهی به جامعه‌ی خود دارند و چگونه مبارزه علیه سرمایه‌داری را به پیش می‌برند؟ درباره‌ی این مسائل با آتاکان چیپچی، سیاست‌شناس چپ‌گرا، گفت‌وگو کردیم.

روند حبس و ترک اجباری معتادان از همان سال‌های نخست پس از انقلاب ۵۷ شروع شد. در دهه‌ی شصت، مصرف‌کنندگان موادمخدر را در خیابان‌ها دستگیر می‌کردند و به اردوگاه‌های ترک اعتیاد می‌فرستادند؛ اردوگاه‌هایی که زیرنظر «کمیته‌های انقلاب اسلامی» اداره می‌شدند و معروف‌ترین آنها، «شورآباد»، در سال ۱۳۶۱ در حاشیه‌ی شهر تهران راه‌اندازی شده بود.

در سال 2020، وبسایت زوج‌یابیِ OkCupid از ۵ میلیون نفری که در سراسر جهان دنبال انیس و مونس بودند، پرسید: «آیا می‌توانید با کسی معاشرت کنید که عقاید سیاسیِ سفت‌وسختی متضاد با شما دارد؟» 60 درصد پاسخ منفی دادند، رقمی که ۷ درصد بیشتر از سال قبل بود.

در بیشتر زمینه‌های روزنامه‌نگاری کار کرده بود، خبرنگاری کرده بود، مجله‌نویسی کرده بود، پاورقی نوشته بود، ورزشی‌نویس مبرز و مشهوری شده بود، کیهان ورزشی راه انداخته بود، مصاحبه‌های فراوانی با استادان ادب فارسی انجام داده بود، گزارش‌های جانانه‌ای درباره‌ی شخصیت‌های ادبی نوشته بود، و به غیر از اینها چندین دیپلم و مدرک دکتری در جیب داشت.