به بام خواندنِ سپیده؛ منوچهر یکتایی

ماشا ایواشنتسوا عکاس گمنامی بود اهل لنینگراد که یک عمر در کوچه‌ها از مردم عکس می‌گرفت اما عکس‌هایش را نه به کسی نشان می‌داد، نه منتشر می‌کرد. سال‌ها پس از مرگ او، دخترش به طور اتفاقی هزاران هزار حلقه‌ عکس از او پیدا کرد که حاویِ تصویر‌های بی‌نظیری از زندگیِ روزمره در لنینگراد بود و به ماشا شهرتی جهانی داد.

روستای ایول دراستان مازندران بیش از ۱۰۰ سال محل سکونت بهائیانی بود که غالباً کشاورز بودند و مؤسس اولین مدرسه‌ی ابتدایی و نخستین حمام دوش در آن روستا. پس از انقلاب ده‌ها هکتار از زمین‌های آنها مصادره و خانه‌هایشان به آتش کشیده و ویران شد. نتیجه‌ی سال‌ها پیگیرد قانونی بهائیان رانده شده‌ی روستا از مراجع گوناگون قضائی و حکومتی سرانجام در پاییز امسال از سوی دادگاه تجدیدنظر استان مازندران مشخص شد: به حکم مراجع تقلید اموال آنها هیچ گونه مشروعیتی ندارد و اراضی‌شان در اختیار ستاد اجرایی فرمان امام قرار می‌گیرد تا مراکز فرهنگی جهت تبلیغ مهدویت احداث کنند.

در ترکیه نزدیک به ۲۰ سال است که مجازات اعدام لغو شده، اما هنوز هم گاه به گاه برخی از سیاستمداران و بخشی از افکار عمومیِ ترکیه خواستار بازگشت آن می‌شوند. در این گزارش، مهدی شبانی در گفتگو با رمضان دمیر یکی از مشهورترین وکلای سیاسی ترکیه، که وکیل صلاح‌الدین دمیرتاش و عبدالله اوجالان هم بوده، تاریخچه‌ی طولانی اعدام در ترکیه را شرح داده است.

پریسا ثابت، آهنگساز ایرانیِ ساکن کاناداست که اخیراً به همراه نیکا خانجانی، برنده‌ی جایزه‌ی «سه زن» مسنا موزیکا (Mécénat Musica Prix 3 Femmes) در کانادا شده‌اند. در این ویدئو پریسا ثابت در مورد این قطعه و فرایند یادگیری موسیقی از دوران کودکی‌اش در ایران توضیح می‌دهد.

زمانی دور میدان‌ها می‌دویدیم و شعار می‌دادیم «آزادی، آزادی!» اما آن زمان هیچ درکی از آزادی نداشتیم. خیال می‌کردیم آزادی روز باشکوهی است که سریع فرا خواهد رسید و به خودمان می‌گفتیم که فردا همه چیز زیبا و عالی خواهد شد. اما حالا روشن است که در نهایت مسیرمان به جایی کاملاً متفاوت با آنچه انتظارش را داشتیم ختم شد.

اجرا و چیدمانِ #جانآدمیمفت را جمعه سومِ ‌بهمن ماه، در خیابان، مقابلِ تالار وحدت، که در آن دوسالانه‌ی ملی مجسمه‌سازیِ تهران برپاست، اجرا کردم. این سومین سالی‌ست که هم‌زمان با یک جشنواره به آنجا می‌روم و حتی اگر بادِ موافق هم نوزد من اثرم را در خیابان به دنیا می‌آورم، در همین تهرانِ خودمان که شهردار همه‌جایش نوشته ‌است شهری برای همه!

ترکیه، شاید به دلیل موقعیت جغرافیایی و سیاسی‌اش که مثل پلی میان خاورمیانه و آسیای مرکزی و اروپا‌ست، همواره کشوری مهاجرپذیر و مسیر گذر مهاجرت‌های جمعی بوده است. اما در چند سال اخیر وضعیت پناهجویان در ترکیه بسیار تغییر کرده و به مسئله‌ای ملی و بین‌المللی تبدیل شده است.

نزدیک به ۸۰ سال پیش زن جوانِ پیشرو و شجاعی به نام جلالیه جلالی، در یزد آرایشگاه زنانه‌ای به راه انداخت که برای اولین بار فر شش ماهه را در این شهر شروع کرد، و تأثیر مهمی بر آرایش زنان یزد گذاشت. جلالیه خانم، با وجود مخالفت شدید مذهبی‌های متعصب، در یزد بسیار مشهور و محبوب شد، و زنان زیادی، حتی از خانواده‌های متدین، ساعت‌ها جلوی آرایشگاه او صف می‌کشیدند و نوبت می‌گرفتند. این گزارش داستان جلالیه خانم را از قول دخترش توران‌دخت جاوید که حالا در آمریکا زندگی می‌کند، نقل کرده است.

مادران شنبه، زنانی که فرزندانشان در خشونت‌های سیاسی ترکیه ناپدید شده و به قتل رسیده‌اند، سال‌های زیادی‌ست که هر هفته همراه با خانواده‌هایشان در مرکز شهر استانبول جمع می‌شوند تا برای ناپدیدشدگانِ خود دادخواهی کنند. مهدی شبانی در این گزارش ویدیوئی داستان آنان را نقل کرده است.

این مجموعه حاوی عکس‌‌هایی از سه گورستان در تهران است که درگذشتگانِ بهائی، و اعدام‌شدگان دهه‌ی ۶۰ در آنها به خاک سپرده شده‌اند، برخی با نام و نشان، و بسیاری که در تابستان ۶۷ مخفیانه و گروهی اعدام شدند بی نام و نشان

ژاله اصفهانی (۱۳۰۰ - ۱۳۸۶) از شاعران مهم معاصر است که جایگاهش آنگونه که باید در شعر فارسی شناخته شده نیست. در گفتگویی با فاطمه شمس، شاعر و استاد ادبیات فارسی در دانشگاه پنسیلوانیا، در مورد علل این جریان و اهمیت شعر اصفهانی جویا شدیم. 

در ترکیه، که کشوری چندزبانی‌ست، درگیری بر سر آموزش زبان مادری یا آموزش به زبان مادری تاریخی طولانی دارد. در این گزارش، مهدی شبانی این درگیری را در گفتگو با پاکرات استوکیان، روزنامه‌نگار سرشناس ارمنی در استانبول، و ایوب سوباشی، رئیس انستیتوی زبان کردی استانبول، شرح داده است.

ترکیه چند سالی‌ست که به یکی از صادرکنندگان بزرگ سریال‌های تلویزیونی تبدیل شده، و فیلم‌هایی که تولید می‌کند در کشورهای مختلف جهان، از جمله ایران، بسیار محبوب است. اما این سریال‌ها در قالب داستان‌های عامه‌پسند و ساخت و پرداخت‌های جذاب، اغلب پیام‌‌های سیاسی و فرهنگی خاصی القا می‌کنند که روشنفکران پیش‌رو در ترکیه نمی‌پسندند.

زنان در ترکیه در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه آزادی‌های فردی و اجتماعی بیشتری دارند، این امر را معمولاً نتیجه‌ی دوران کمال آتاتورک می‌پندارند. اما سابقه‌ی جنبش زنان ترکیه به دوران پیش از آتاتورک و اعلام جمهوری برمی‌گردد. این گزارش از مهدی شبانی در استانبول، درباره‌ی تاریخچه‌ی جنبش‌های فمینیستی در ترکیه است.

هانا آرنت را از مهم‌ترین متفکران قرن بیستم به شمار می‌آورند. «هانا آرنت و قرن بیستم» عنوان نمایشگاهی در «موزه‌ی تاریخ آلمان» در برلین است که آثار و افکار و زندگی هانا آرنت را در قالب عکس و فیلم و سند در معرض دید عموم گذاشته. هانا آرنت چرا هنوز مهم است و در زمانه و زمینه‌ی ما چه جایگاهی دارد؟ به مناسبت نمایشگاه آرنت در برلین با کاظم کردوانی، جامعه‌شناس و نویسنده‌ی ساکن برلین، گفت‌وگو کرده‌ایم.

از زمستان ۱۳۹۸ که جهان دچار ویروس کرونا  شده، و هنوز نمی‌دانیم چه زمانی از آن خلاص خواهد شد، بحث‌های زیادی درباره‌ی پیامد‌های اجتماعی، اقتصادی سیاسی و فرهنگی این بیماری مطرح شده است. این گفتگوها به بررسی پیامد‌های کرونا برای جهان ما، و برای ایران پرداخته است.