باتری موبایل‌های هوشمند حاصل رنج کودکان کار است
دانلود pdf (248.38 کیلوبایت)
کمتر کسی خبر دارد که تلفن‌های هوشمندی که اغلب ما یکی از آن‌ها را داریم، تا حدی حاصل رنج کودکان کار است، کودکانی که در ازای پول بسیار ناچیزی در معادن جنوب کنگو به استخراج کبالت مشغول اند، و از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی خود محروم مانده‌اند.
«عفو بین‌الملل» و سازمان «دیدبان منابع آفریقا» در گزارشی که ژانویه‌ی ۲۰۱۶ منتشر شد اعلام کردند، شرکت‌های بزرگ ساخت لوازم الکترونیکی از جمله اپل، سامسونگ، و سونی اساساً حتی یک بازرسی ساده هم انجام نمی‌دهند تا اطمینان یابند که مبادا آن ماده‌ی کبالت که در محصولات‌شان به کار می‌رود، حاصل زحمت کودکان کار در معادن باشد.
این گزارش چنین عنوانی دارد: «این دلیل مرگ ما است: تجارت جهانی کبالت با نقض حقوق بشر در جمهوری دموکراتیک کنگو قدرتمند می‌شود.» در این گزارش به فروش کبالت و مصرف آن در باتری‌های لیتیوم - یونی پرداخته می‌شود؛ این ماده از معادنی به دست می‌آید که در آن‌جا کودکانی حتی گاه هفت ساله، در کنار بزرگ‌سالان در شرایطی خطرناک کار می‌کنند.
مارک دامِت، پژوهشگر سازمان «عفو بین‌الملل» در حوزه‌ی کار و حقوق بشر، می‌گوید: «ویترین‌های دلربای مغازه‌ها و تجارت فن‌آوری‌های فوق پیشرفته در تقابل آشکار با تصویر کودکانی قرار دارند که کیسه‌های پر از سنگ را به دوش می‌کشند و معدن‌کارانی که در تونل‌های تنگِ ساخته‌ی دست انسان خطر نابودی دستگاه تنفسی خود را به جان می‌خرند. میلیون‌ها نفر از مزایای فن‌آوری‌های نوین بهره می‌برند اما به ندرت از خودشان می‌پرسند که این‌ها چگونه ساخته شده‌اند. حالا زمان آن رسیده که شرکت‌های بزرگ در رابطه با استخراج مواد خامی که در تولیدات پرسود آن‌ها به‌کار می‌رود، تا حدی قبول مسئولیت کنند.»
این گزارش حاوی اسنادی است که نشان می‌دهد تجار چگونه کبالت را از مناطقی که در آن کار کودکان رواج دارد می‌خرند و به شرکت استخراج معادن «کنگو دانگ‌فنگ» (سی‌دی‌ام) می‌فروشند که زیرمجموعه‌ی شرکت معدنی عظیم چینی «ژیانگ هوآیو کبالت» (هوآیو کبالت) است.
عفو بین‌الملل در تحقیقات خود از اسناد و مدارک سرمایه‌گذاری در این زمینه استفاده کرده است تا نشان دهد «هوآیو کبالت» و شرکت زیرمجموعه‌ی آن، «سی‌دی‌ام»، چگونه کبالت را استحصال می‌کنند تا بعد آن را به سه کارخانه در چین و کرهی جنوبی بفروشند که قطعات باتری را تولید می‌کنند. این کارخانه‌ها هم به نوبه‌ی خود تولیدات‌شان را به باتری‌سازانی می‌فروشند که مدعی هستند نیاز شرکت‌های فن‌آوری و خودروسازی از جمله اپل، مایکروسافت، سامسونگ، سونی، دایملر، و فولکس‌واگن را تأمین می‌کنند.
کودکان به «عفو بین‌الملل» گفته‌اند که آن‌ها روزانه تا دوازده ساعت در معادن کار می‌کنند، تا در ازای جابه‌جایی و حمل بارهای سنگین چیزی در حدود یک تا دو دلار در ازای هر روز کار به دست بیاورند.
«عفو بین‌الملل» با ۱۶ شرکت چندملیتی تماس گرفته که در فهرست مشتری‌های این کارخانه‌های باتری‌سازی قرار دارند، کارخانه‌هایی که از نظر تأمین منابع معدنی به «هوآیو کبالت» وابسته اند. یکی از این شرکت‌ها چنین ارتباطی را تأیید کرد، در حالی که چهار شرکت دیگر دقیقاً مشخص نکردند که کبالت را از جمهوری دموکراتیک کنگو یا «هوآیو کبالت» می‌خرند یا نه. شش شرکت گفتند که درباره‌ی چنین ادعاهایی تحقیق می‌کنند. پنج تای آن‌ها تکذیب کردند که کبالت را از طریق «هوآیو کبالت» تأمین می‌کنند، اگرچه اسم این شرکت‌ها در اسناد تجاری این کارخانه‌های باتری‌سازی به عنوان مشتری ثبت شده است. دو تا از شرکت‌های چندملیتی هم بحث تأمین منابع خود از جمهوری دموکراتیک کنگو را انکار کردند. نکته آن که، هیچ‌کدام آن‌ها نتوانستند اطلاعات کافی و دقیقی ارائه بدهند که مستقلاً ثابت کند کبالتی که در تولیدات‌شان استفاده می‌شود اساساً از کجا می‌آید.
امانوئل اومپولا، مدیر عامل سازمان «دیدبان منابع آفریقا»، می‌گوید: «این یکی از تناقضات اصلی عصر دیجیتال است که برخی از ثروتمندترین و نوآورترین شرکت‌ها بدون آن که نیاز باشد توضیحی درباره‌ی منابع مواد خام سازه‌های خود بدهند، می‌توانند خیلی راحت به فروش این دستگاه‌های بسیار پیچیده بپردازند. سوءاستفاده‌ها و بدرفتاری‌هایی که در معادن می‌شود از نظرها و اذهان پنهان می‌ماند، چرا که مشتری‌های امروزی در بازار جهانی هیچ تصوری درباره‌ی شرایط معدن، کارخانه، و خط تولید ندارند. ما متوجه شده‌ایم که تجار بدون این که بپرسند این ماده‌ی کبالت از کجا و چگونه استخراج شده است، آن را می‌خرند.»
معادن مرگ‌بار و کار کودک
جمهوری دموکراتیک کنگو حداقل ۵۰ درصد کبالت جهان را تولید می‌کند. یکی از بزرگ‌ترین تهیه‌کنندگان مواد معدنی در این کشور شرکت «سی‌دی‌ام» است که زیرمجموعه‌ی «هوآیو کبالت» محسوب می‌شود. «هوآیو کبالت» بیش از ۴۰ درصد کبالت خود را از جمهوری دموکراتیک کنگو تأمین می‌کند.
معدنچیانی که در مناطقی کار می‌کنند که «سی‌دی‌ام» از آن‌جا کبالت می‌خرد، با خطر بیماری‌های مزمن و سوانح مرگ‌بار مواجه اند. تنها در فاصله‌ی سپتامبر ۲۰۱۴ تا دسامبر ۲۰۱۵ دست کم ۸۰ معدنچی در جنوب جمهوری دموکراتیک کنگو زیر زمین کشته شدند. آمار دقیقی در این باره موجود نیست، چرا که خیلی از این سوانح در جایی ثبت نمی‌شود و جسدهای بسیاری نیز زیر آوار می‌مانند.
محققان «عفو بین‌الملل» همچنین دریافته‌اند که اکثریت عظیم این معدنچیان هرروز ساعت‌های طولانی با کبالت سر و کار دارند، در حالی که آن‌ها حتی از ابتدایی‌ترین ابزار ایمنی نظیر دست‌کش، لباس کار، یا ماسک برخوردار نیستند تا از آن‌ها در برابر بیماری‌های ریوی و پوستی محافظت کند.
کودکان به «عفو بین‌الملل» گفته‌اند که آن‌ها روزانه تا دوازده ساعت در معادن کار می‌کنند، تا در ازای جابه‌جایی و حمل بارهای سنگین چیزی در حدود یک تا دو دلار در ازای هر روز کار به دست بیاورند. مطابق گزارش‌های یونیسف، سال ۲۰۱۴ به طور میانگین ۴۰ هزار کودک در معادن جنوب جمهوری دموکراتیک کنگو کار کرده و خیلی از آن‌ها هم به استخراج کبالت مشغول بوده‌اند.
پل، پسر یتیم ۱۴ ساله، کار معدن را از ۱۲ سالگی آغاز کرد. او به محققان گفت که کار طولانی در زیرزمین باعث شده که همیشه مریض باشد: «من ۲۴ ساعت شبانه‌روز را در تونل‌ها می‌گذرانم. صبح از راه می‌رسم و فردا صبح‌اش آن‌جا را ترک می‌کنم ... حتی مجبور ام همان پایین خودم را خالی کنم ... مادرخوانده‌ی من می‌خواست که مرا به مدرسه بفرستد، اما پدرخوانده‌ام مخالف بود و به زور وادارم کرد که در معدن کار کنم. خلاصه این‌طوری استثمارم کرد.»
مارک دامت می‌گوید: «خطراتی که سلامت انسان را تهدید می‌کند و شرایط ایمنی معدن‌ها باعث می‌شود که کار در معدن یکی از فجیع‌ترین اَشکال کار کودک باشد. شرکت‌هایی که سرجمع سود جهانی آن‌ها ۱۲۵ میلیارد دلار می‌شود، حق ندارند به همین راحتی ادعا کنند که نمی‌دانند مواد معدنی کلیدی محصولات‌شان از کجا می‌آید و امکان نظارت در این باره ندارند. استخراج مواد اولیه‌ای که در تأمین نیروی یک خودروی برقی یا یک تلفن هوشمند به کار می‌رود، باید منبعی برای رفاه معدنچیان در جمهوری دموکراتیک کنگو باشد. اما واقعیت این است که چنین کار شاق و مصیبت‌باری در ازای پولی در حد هیچ انجام می‌گیرد. شرکت‌های بزرگ برای تغییر چنین شرایطی قدرت کافی دارند.»
ردگیری زنجیره‌ی تأمین مواد اولیه؛ اسباب شرمساری شرکت‌ها
محققان «عفو بین‌الملل» و سازمان «دیدبان منابع آفریقا» در ماه‌های آوریل و مه ۲۰۱۵ با ۸۷ کارگر سابق و کنونی ۵ معدن کبالت در جنوب جمهوری دموکراتیک کنگو مصاحبه کردند که از میان این کارگران ۱۷ نفر آن‌ها کودک هستند. آن‌ها همچنین با ۱۸ تاجر کبالت مصاحبه داشتند و زمانی که معدنچیان و تجار کانه‌های کبالت را از معادن برای فروش به شرکت‌های بزرگ‌تر به بازار می‌بردند، وسایل نقلیه‌ی آنان را دنبال کردند. بزرگ‌ترین این شرکت‌های خریدار کبالت همان «سی‌دی‌ام»، شرکت کنگویی زیرمجموعه‌ی «هوآیو کبالت»، است.
«هوآیو کبالت» ماده‌ی اولیه‌ی سه کارخانه‌ی تولیدکننده‌‌ی قطعات باتری‌های لیتیوم - یونی را فراهم می‌آورد. این سه کارخانه عبارت اند از «نینگبو شانشان» و «تیانجین بامو» در کشور چین و «ال اند اف متریالز» در کرهی جنوبی، که هر سه‌ی آن‌ها در مجموع در سال ۲۰۱۳ چیزی بالغ بر ۹۰ میلیون دلار کبالت از «هوآیو کبالت» خریداری کردند.
«عفو بین‌الملل» سپس با ۱۶ شرکت چندملیتی تولید لوازم مصرفی تماس گرفت که نام آن‌ها به عنوان مشتری بی‌واسطه یا باواسطه‌ی این سه کارخانه ثبت شده است. هیچ‌کدام از آن‌ها اقرار نکردند که با «هوآیو کبالت» در ارتباط بوده‌اند و همه‌ی آن‌ها می‌گفتند که قبل از تماس «عفو بین‌الملل» اساساً خبر نداشته‌اند رد این ماده‌ی کبالت که در محصولات‌شان به کار می‌رود به کجا می‌رسد.
این گزارش نشان می‌دهد شرکت‌های مورد اشاره، همراه با دیگرانی که در زنجیره‌ی تأمین کبالت نقش دارند، کاری در جهت رفع مخاطرات فزاینده‌ی حقوق بشری که در این زنجیره وجود دارد، نمی‌کنند.
امروزه هیچ مقررات و نظارتی در بازار جهانی کبالت وجود ندارد. کبالت مشمول قانون موجود «تعارض بر سر مواد معدنی» در آمریکا نمی‌شود، و این قانون از میان ماده‌های کانی در جمهوری دموکراتیک کنگو تنها طلا، کولتان / تانتال، قلع، و تنگستن را پوشش می‌دهد.
مارک دامت می‌گوید: «خیلی از این شرکت‌های چندملیتی می‌گویند که در زمینه‌ی کار کودک کوچک‌ترین مماشاتی نمی‌کنند و اساساً سیاست‌شان بر این است. اما وقتی آن‌ها هیچ تحقیقی درباره‌ی تأمین‌کنندگان مواد و قطعات محصولات خود نمی‌کنند، چنین وعده‌هایی یک حرف پوچ و بی‌ارزش می‌شود. بدون وجود قوانینی که شرکت‌ها را ملزم کند تا درباره‌ی منبع مواد معدنی و تأمین‌کنندگان آن دست به تحقیق بزنند و اطلاعات خود در این باره را به طور علنی منتشر کنند، این شرکت‌ها همچنان می‌توانند از نقض حقوق بشر سود ببرند. دولت‌ها باید به این روند غیرشفافی که به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا از فلاکت و بدبختی دیگران سود ببرند، پایان دهند.»
«عفو بین‌الملل» و سازمان «دیدبان منابع آفریقا» از شرکت‌های چندملیتی که در محصولات خود از باتری‌های لیتیوم - یونی استفاده می‌کنند می‌خواهد که در راستای حقوق بشر اقدامات مقتضی را به عمل آورند و در این باره تحقیق کنند که آیا این ماده‌ی کبالت تحت شرایط پرمخاطره‌ای استخراج شده و حاصل کار کودکان است یا نه، و هم این که در رابطه با تأمین‌کنندگان مواد خود شفافیت بیشتری داشته باشند.
مارک دامت می‌گوید: «با وجودی که پیدا است حقوق بشر در این زنجیره‌ی تأمین مواد اولیه با چه مخاطراتی مواجه است، شرکت‌ها نباید خیلی راحت رابطه‌شان را با یک تأمین‌کننده قطع کنند یا کبالت جمهوری دموکراتیک کنگو را مورد تحریم قرار دهند. آن‌ها باید دست به اصلاح آن شرایط آسیب‌زایی بزنند که باعث نقض حقوق بشر شده است.»
آن‌چه خواندید برگردان این نوشته است:
Amnesty International, “Exposed: Child labour behind smart phone and electric car batteries”, 19 January 2016
