تعصب

همدلی، شریک احساسات شخص دیگری شدن و در نتیجه به فکر او بودن و غم او را خوردن، در جامعه‌ی ما معمولاً نوعی فضیلت به شمار می‌رود. سی دانیل باتسون، روان‌شناس نامداری که درباره‌ی همدلی پژوهش می‌کند، خاطرنشان می‌سازد که هرچند تعاریف گوناگونی از همدلی ارائه شده اما همگی در این مورد توافق‌ دارند که همدلی فرایند تجربه کردن و فهمیدن احساسات دیگران است.

آیا آدم‌‌ها در عین ناقص بودن، ذاتاً موجوداتی مهربان، حسّاس و خوش‌طینت‌اند؟ یا تمایل به بدی دارند، تنگ‌نظر، تنبل،‌‌ بی‌فایده، انتقام‌جو و خودخواه‌اند؟ این پرسشی است که در طول تاریخ وجود داشته و پاسخ  روشنی هم برای آن به دست نیامده است. میان افراد مختلف نیز قطعاً تفاوت‌های زیادی وجود دارد. با این حال، می‌خواهم بر اساس بعضی شواهد علمی، پرتوی بر ده یافته‌ی مأیوس‌کننده‌‌‌ای بیفکنم که جنبه‌‌هایی نسبتاً تاریک و ناشناخته‌‌‌‌‌ از سرشت آدمی را روشن می‌سازند.

این که ما می‌توانیم و باید «مستقل» بیندیشیم، آرمانی منطقی است؛ این را نباید با این توهم غیرمنطقی خلط کرد که می‌توانیم کاملاً «مستقل» بیندیشیم. محیط ما چنان تأثیر ژرفی بر تفکرمان دارد که اغلب از آن غافل‌ایم. وقتی می‌شنویم که بزرگانی مثل کانت و هیوم هم فرزند زمان خود بودند، می‌فهمیم که حتی بزرگترین ذهن‌ها نیز می‌توانند از اشتباهات و شرارت‌های زمان‌شان غافل باشند.

حساسیت‌های امروزی ما برای جلوگیری از طرح عقاید و مطالب «برخورنده» گویای تمایل ما به طرد تعصب و رفع تبعیض از گروه‌های ستم‌دیده است، اما همین حساسیت‌ها می‌توانند به جلوگیری از طرح ایده‌های انتقادی منجر شوند. نویسنده در این مقاله مخاطرات ناشی از این وضعیت را شرح می‌دهد.