در میانه‌ی دهه‌ی نخست این قرن، انتشار چند کتاب درباره‌ی موضوعی واحد حاکی از ظهور جنبشی جدید بود. چهار نویسنده‌ی اصلی عبارت بودند از ریچارد داوکینز، کریستوفر هیچِنز، دنیل دِنِت و سَم هریس. این جنبش به «خداناباوریِ جدید» شهرت یافت.
حنیف قریشی در 2009 به روزنامه‌نگاری گفت «اکنون کسی جرئت نمی‌کند آیات شیطانی را بنویسد چه برسد به این که آن را منتشر کند.» در حقیقت هم رمان سلمان رشدی مانند یادگاری از دوران گذشته است. هنگامی که 31 سال پیش انتشار یافت جنجالی بی‌سابقه در جهان به راه انداخت. تظاهرات، کتاب‌سوزی، و شورش به راه افتاد. رهبر ایران، آیت‌الله خمینی، از مسلمانان خواست تا رشدی را به قتل برسانند، برای سر او جایزه تعیین شد، و حامیان، ناشران، و مترجمان اثر با سوءقصدهایی، موفق و ناموفق، مواجه شدند. نویسنده‌ی اثر سال‌ها در خفا زندگی کرد
خداناباوری جدید در فضای تب‌آلود پس از یازده سپتامبر به وجود آمد، در زمانی که به نظر برخی، عقیده به خدا خطری آنی برای تمدن غربی بود. سَم هریس بلافاصله بعد از وقوع حملات به «مرکز تجارت جهانی» به نگارش پایان ایمان (2004) پرداخت، که به کتابی پرفروش تبدیل شد. پس از آن، کتاب‌های شکستن طلسم (دَنیل دِنِت)، توهم خدا (ریچارد داوکینز) و خدا بزرگ نیست (کریستوفر هیچِنز) منتشر شد.
همدلی یعنی این که تصور کنیم که در ذهن دیگران چه می‌گذرد، بفهمیم که آدم‌های مختلف دیدگاه‌های متفاوتی دارند، و به افکار و احساساتشان واکنش عاطفی مناسبی نشان دهیم. پس از سال‌ها تحقیق درباره‌ی اوتیسم و ماهیت همدلی، دریافته‌ام که همدلی یکی از ارزشمندترین منابع طبیعی ما است. همدلی رهیافت بسیار مناسبی برای حل اختلاف است، رهیافتی که در مقایسه با دیدگاه‌های عمدتاً نظامی، اقتصادی یا حقوقی امتیازاتی دارد.
ادوارد گیبون، تاریخ‌نگار مشهور، در اثر کلاسیک خود تاریخ انحطاط و سقوط امپراتوری روم، می‌نویسد: «ممکن است متأله در انجام تکلیف ارضاکننده‌ی خود زیاده‌روی کند و بگوید دین به صورتی ناب و دست‌نخورده از آسمان نازل شده است. اما مورخ وظیفه‌ای غم‌انگیز دارد زیرا باید نشان دهد که دین آمیزه‌ای حتمی از خطا و فساد است، خطا و فسادی که در طول زندگی طولانی‌اش بر روی زمین، در میان مردمانی ضعیف و منحط به آن راه یافته است.»
الیان راهب، مستندساز لبنانی، که «شب‌های بی‌خوابی»اش در سال 2012 در بخش مسابقه‌ی «مُهر» جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم دوبی با استقبال روبه‌رو شد، امسال به این جشنواره برگشته تا شاهد نخستین نمایش جهانی اثر جدیدش، «آن‌ها که باقی می‌مانند»، باشد.