در دربار ناصرالدین شاهی علاقهها به سیاست معطوف بود و اتفاق مهمی بود که زنان بر اثر تساهل بیشتر ناصرالدین شاه در مقایسه با شاهان سابق، آزادیهای بیشتر یافته بودند و درست در همین فضای دربار بود که زنی چون عزت ملک خانم امکان یافت نامش را به عنوان نخستین عکاس و روزنامهنگار زن ایرانی در تاریخ ایران ثبت کند.
از کرانههای ارس مجموعه عکسهایی است متعلق به نیم قرن پیش، از روستاهای دور افتادهی آذربایجان، که اخیراً در تهران به نمایش درآمده است. این عکسها را حبیب فرشباف، معلم و شاعر ترکزبان در دههی چهل گرفته است، وقتی در روستاهای آذربایجان معلم بود. او معلمی پیشرو در روشهای آموزشی بود، داوطلبانه روستاهای دورافتاده را برای خدمت معلمی برمیگزیده، سیستم آموزش مشارکتی را در کلاسهای خود پیاده میکرده و دانشآموزانش را به گردش علمی میبرده است.
مقالات زیر به زندگی و کارِ زنانی میپردازد که آثارشان نظرات کلیشهای دربارهی عکس در خاورمیانه ــ و بهویژه عکسهای زنان ــ را رد کرده و میکند. این مقالات نشان میدهد که نخستین عکاسان زن، مثل هر هنرمند دیگری، برای توصیف دنیای اطراف خود از ایدهها و فناوریهای جدید بهره بردند و در دههی ۱۹۲۰ زنان نقشهای اجتماعیِ جدیدی را بر عهده گرفتند.
حدود شش دهه پیش، کوامی برتوِیْت (Kwame Brathwaite)، عکاس سیاهپوست جوانی، از محله هارلم نیویورک، نقطه عطفی تاریخی در زندگی و فرهنگ سیاهان آمریکا را به تصویر درآورد، و اثرش ماندگار شد. بعد از حدود شصت سال، بهار امسال نمایشگاهی در یادآوری و بزرگداشت کارهای او در لسآنجلس برگزار شده و کتابی از مجموعه عکسهای او نیز منتشر شده است.
اخیراً گالری Ag در تهران نمایشگاهی از عکسهای محسن یزدیپور را برگزار کرد و کتاب او منظری برای ندیدن رونمایی شد. محسن یزدیپور دانشآموختهی کارشناسی ارشد عکاسی از دانشگاه هنر تهران است و بارها در داخل و خارج از ایران عکسهایش را به نمایش گذاشته است. او در«منظری برای ندیدن» به ثبت پارههایی از تهران پرداخته است. تهران به دید او شهری است نه برای قدم زدن و خاطرهسازی و مجال، که برای گذر از سر تعجیل و برای ندیدن.
عکاسی فمینیستی روندی بود که در دههی هفتاد میلادی، از آگاهی متقابل حرکتهای فمینیستی و هنر عکاسی، در اروپا و آمریکا پیدا شد و رشد کرد. در آن سالها عکاسهای زیادی، بهخصوص زنان عکاس، متوجه مباحث فمینیستی شده بودند، و فمینیستها کاربرد مؤثر عکاسی را برای طرح افکار و اعتراضهای خود کشف کرده بودند.