خانه‌های خشمگین

برای آن دسته از کارگرانی که کنجکاوند بدانند چرا دستمزدشان در دهه‌ی گذشته افزایش نیافته ــ حال آنکه درآمد برخی، از جمله فوتبالیست‌ها، سر به فلک کشیده است ــ تارنمای بانک انگلستان پیامی اطمینان‌بخش دارد: «روشی برای فهم این آشفتگی وجود دارد: نظریه‌ی اقتصادی عرضه و تقاضا».

بی‌شک در دنیا کمتر کسی هست که اهل فیلم یا کتاب باشد و نام دکتر ژیواگو را نشنیده باشد. کتابی که وِلوله‌ای در جهان انداخت، به صدر پرفروش‌ترین کتاب‌های دنیا رسید، جایزه‌ی نوبل را برای نویسنده‌اش به ارمغان آورد و برای مدتی موازنه‌ی قدرت میان دو ابرقدرت جهان را بر هم زد.

دکتر محمدعلی مجتهدی گیلانی همان‌طور که در کتاب خاطراتش، به مملکتتون خدمت کنید، می‌گوید، درباره‌ی رفتن به فرانسه و تحصیل ــ به‌قول خودش ــ معلمی ریاضی، چنان باور داشت که بیشتر از ۳۵ سال رئیس دبیرستان البرز بود و در دانشکده‌ی فنی دانشگاه تهران نیز به‌عنوان استاد فعالیت داشت.

قرنطینه‌ی ناشی از همه‌گیری کووید-19 اختلالی تکان‌دهنده در زندگی بود، اما برای من تازگی نداشت. من قبلاً هم قرنطینه شده بودم، روزها یا هفته‌ها و حتى یک بار برای ماه‌ها نمی‌توانستم آپارتمان، اتاق خواب یا تختم را ترک کنم. من قبلاً بارها اسیر کاناپه، اتاق نشیمن و حمام بودم و از دنیایى خطرناک خود را پنهان مى‌کردم.

در یک لابراتوار فلسفه عموم مردم دعوت می‌شوند یا بهتر بگویم، برانگیخته می‌شوند که درباره‌ی موضوعی برگزیده با هم بحث کنند و بیندیشند. ممکن است بخواهید از انواع مختلف انگیزش برای برانگیختن مردم به فلسفه‌ورزی استفاده کنید: عامل انگیزش می‌تواند بندی از یک متن فلسفی باشد یا یک آزمایش ذهنی، مثل آنچه در کتاب پرفروش ماشینِ «اگر» (۲۰۱۹، چاپ دوم) نوشته‌ی پیتر وُرلی آمده یا حتی مطالعه‌ای موردی از اخبار یا اثری هنری.

دانشکده‌ی علوم ارتباطات اجتماعی دانشکده‌ی نویی بود، رشته‌های تازه‌ای داشت، درس‌های تازه‌ای داشت و به نظر می‌رسد با هیچ دانشکده‌ی دیگری در ایرانِ دهه‌ی ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ قابل‌مقایسه نبود چون به‌همت دکتر مصطفی مصباح‌زاده استادانی در آن گرد آمده بودند که سطح دانشکده را بیش از حد دانشگاه‌های ایران بالا برده بودند.

این دادگاه در نهایت در چهار مورد اظهار نظر خواهد کرد: ۱) آیا دادگاه صلاحیت رسیدگی به دو نوع جرمی که از طرف دادستان‌ها ذکر شده است را دارد؛ ۲) آیا جنایت جنگی (در مورد قربانیان مجاهد) اتفاق افتاده است؛ ۳) آیا زندانیان سیاسی چپ به قتل رسیده‌اند و ۴) آیا حمید نوری در این جنایت‌ها مشارکت مؤثر یا غیر مؤثر داشته است یا نه. رأی دادگاه در به رسمیت شناختن وقوع جرم با یا بدون محکومیت حمید نوری موفقیتی مهم برای جنبش دادخواهی و حقوق بشر است.

داروهای ضدافسردگی از پرمناقشه‌ترین درمان‌های دارویی در علم پزشکی هستند و پوشش رسانه‌‌ای درباره‌ی آنها معمولاً با سوگیری همراه است. اگر قرار بود هرچه را که در رسانه‌ها می‌خواندیم یا می‌شنیدیم باور کنیم، نمی‌دانستیم این داروها را باید درمانی بسیار مؤثر بدانیم یا دارو‌نما‌هایی بی‌خاصیت؛ آیا آنها داروهایی هستند به‌طرز خطرناکی اعتیادآور یا اینکه عوارض جانبی ندارند. آنچه روشن است، این است که تمامی این عبارت‌های ضدونقیض نمی‌توانند صحیح باشند.

هرچند گفتگو با این ۱۴ نفر نمی‌تواند تصویر کاملی از تجربه‌ی زنان ایرانی در مورد حجاب ارائه کند، اما کوشیده‌ام با نشستن پای صحبت‌ زنان بلوچ، ترک، همجنس‌گرا، دوجنس‌گرا و ترنس‌جندری که در شهرهای مختلف ایران، از قم و اصفهان و تهران تا اهواز و تبریز و زاهدان، زندگی کرده‌اند، بخش کوچکی از تجربه‌های کمتر شنیده‌شده را ثبت کنم.

غلام‌حسین مصاحب با آنکه در رشته‌ی ریاضیات تحصیل کرده بود و استاد مسلم ریاضیات بود، در رشته‌های فرهنگ فارسی مطالعه‌ی جدی داشت. او یکی از نوادر افراد عالمی بود که در چهل‌وچند سال اخیر بر بساط دانش و معرفت ایران جلوه‌ای به کمال یافت و توانست دامنه‌ی فضل و بینش را بر اساس روحیه و روش علمی گسترش دهد.

دکتر محمدحسین پاپلی یزدی، استاد جغرافیا در دانشگاه فردوسی مشهد، زاده و بزرگ‌شده‌ی یزد است. او در سال ۱۳۹۷ خاطراتش را از دوران کودکی‌اش در یزد با عنوان خاطرات شازده‌ی حمام در سه جلد در تهران منتشر کرد. خاطرات دکتر پاپلی یزدی مشحون از گزارش‌های نابی است که درباره‌ی رفتار اجتماعی مردمِ شهرِ زادگاهش، یزد، نوشته است.

وقتی خرابه‌های یک سالن نمایش در ماریوپول را می‌بینم یا شرح گرسنگی مردم این شهر را به علت حملات هوایی روس‌ها می‌شنوم، به این فکر می‌افتم که داستایفسکی (که در رمان برادران کارامازوف به طور خاص نظر نافذِ اخلاقیِ خود را بر مسئله‌ی رنج کودکان متمرکز کرده) چه می‌گفت اگر می‌دانست که ارتش روسیه سالن نمایشی را که پناهگاه کودکان است، بمباران می‌کند. کلمه‌ی «کودکان» با حروفی بزرگ در حیاط بیرونی این سالن نمایش نوشته شده بود تا از آسمان قابل مشاهده باشد.

تضاد میان «طبیعت» و «فرهنگ» به دلایل بسیار مسئله‌برانگیز است، اما به‌ندرت درباره‌ی یکی از این دلایل بحث می‌کنیم. دوگانگیِ «طبیعت در تقابل با فرهنگ» حوزه‌ی کاملی را از قلم می‌اندازد که به‌درستی به هیچ‌یک تعلق ندارد: دنیای زباله.