خانه‌های خشمگین

از روز جمعه ۴ مارس ۲۰۲۲ فیلمی در سینماهای ترکیه بر روی پرده رفته است که رکورد فروش را در هفته‌ی اولِ نمایش شکست. «بَرگَن» بر اساس زندگی بَلگین ساریلمیشر، با نام هنری بَرگَن، خواننده و هنرپیشه‌ی سبکِ «می‌خانه» و «آرابسک»، است که در سال ۱۹۸۹ در سن سی‌سالگی به‌دست شوهر سابقش، هالیس سِربَست، کشته شد. هنرمندی که زندگی و مرگش به یکی از نمادهای خشونت علیه زنان در ترکیه بدل شده است.

جریان روشن‌فکری روسیه که سابقه‌ای طولانی و پرشور در مبارزه با استبداد حکومتی دارد و در دوره‌ی شوروی، چهره‌های درخشانی همچون الکساندر سولژنیتسین و آندری ساخاروف از آن برخاستند، در روسیه‌ی امروز در چه وضعیتی به سر می‌برد؟ آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگویی است با آندری اوستالسکی، نویسنده و روزنامه‌نگار روس که در لندن زندگی می‌کند.

یک سال پیش از ملی‌شدن صنعت نفت ایران، محمود خلیلی به خوزستان سفر کرد و دید که شرکت نفت گازهای مخازن را می‌سوزاند و به همین دلیل، عزمش را جزم کرد تا صنعت استفاده از گاز را در داخل ایران راه بیندازد. در آن زمان، مردم برای پخت‌وپز از هیزم و نفت استفاده می‌کردند.

بعد از ده سال زندگی در فرانسه، به چین برگشتم تا اسنادی را امضا کنم اما مرا زندانی کردند. در طول دو سال بعد از آن، به‌طور سیستماتیک انسانیت‌زدایی، تحقیر و شست‌وشوی مغزی شدم.

از بیست‌ونه کشوری که می‌توان آنها را پساکمونیستی خواند، فقط شش کشور استونی، اسلوونی، لتونی، جمهوری چک، لیتوانی و اسلواکی «دموکراسی‌ِ تثبیت‌شده» به شمار می‌روند، در حالی که اخیراً لهستان به رتبه‌ی «دموکراسی تثبیت‌نشده» تنزل یافت (و در کنار بلغارستان، رومانی و کرواسی قرار گرفت) و مجارستان حتی بیش از این سقوط کرد و به «حکومت مختلط» تبدیل شد- این بزرگ‌ترین گروه است که صربستان، مونته‌نگرو، آلبانی، مقدونیه، اوکراین، بوسنی، گرجستان، کوزوو و مولداوی را نیز دربرمی‌گیرد.

گزارشْ صدای آدم‌ها‌یی است که در حاشیه قرار گرفته‌اند؛ روایت مکان‌ها‌یی است که ناشناخته مانده‌اند؛ بازشناسی و بازگو‌یی مسائلی است که پنهان نگه داشته شده‌اند؛ دیدن و شناختن و فاش‌کردن اعمال و رفتاری است که منافع و مصالح عمومی را نادیده گرفته‌اند.

در زمانی که من جوان بودم بحث انتخاب میان اصلاح و انقلاب بسیار داغ بود. آیا جامعه را ذره‌ذره اصلاح و بهبود بخشیم یا آن را از اساس ویران کنیم و دوباره از نو بسازیم؟ درمجموع، معاصران و هم‌نسلان من گزینه‌ی دوم را ترجیح می‌دادند. و زمانی که در پاریس در ایام مه ۱۹۶۸ به معنا و لوازم این انتخاب پی بردم، حرفه‌ی آینده‌ی خود به‌عنوان روشن‌فکر محافظه‌کار را نیز کشف کردم.

این روزنامه نه چشم‌پرکن بود، نه خوش‌چاپ؛ مدیر آن وکیل و سناتور و وزیر سابق هم نبود. پس مردم چرا این‌قدر آن را می‌پسندیدند؟ از خود مردم بپرسید. نام این روزنامه به‌اندازه‌ای بر سر زبان‌ها بود که سید اشرف‌الدین قزوینی، مدیر آن را، مردم به‌نامِ نسیم شمال می‌شناختند و همه او را آقای «نسیم شمال» صدا می‌کردند.

برخلاف اظهارنظرهای رایج و ساده‌انگارانه‌ی برخی محققان و روشن‌فکران، محصولات ارج مونتاژ و کار کارگران سرهم‌بندی‌کردن قطعات وارداتی نبود بلکه مهندسان شرکت برای تولید هر محصول ماه‌ها مطالعه می‌کردند. سرنوشت ساخت هر محصول و کارگاه‌های مختلفی که در کارخانه‌ی ارج ساخته شدند، هرکدام شرح جداگانه‌ای دارد و حاصل زحمات مهندسان ایرانی است.

جنگ‌های تجاری، جنگ‌های داخلی و جنگ‌ میان کشورها در آینده، بدون تضمین‌های لازم از سوی یک اتحادیه‌ی واقعاً شمول‌گرا از کشورها قابل اجتناب به نظر نمی‌رسید، اتحادیه‌ای که در آن «ضعیف‌ترین کشور نیز آن‌قدر امنیت داشته باشد که حتی قدرتمندترین کشور هم نتواند به آن آسیب برساند».

برخاستن از میان ویرانه‌ها، رقصیدن میان گلوله‌ها عنوان تازه‌ترین کتاب مریم اشرافی، عکاس ایرانیِ ساکن پاریس است. او از سال ۲۰۱۲ بارها به کردستان عراق و مناطق مختلف درگیر در جنگِ سوریه سفر کرده است. سفری که با کنجکاوی او درباره‌ی مردمان کُرد شروع شده و با مستند کردن زندگی و مبارزه‌ی آن‌ها ادامه یافته است.

آن‌هایی که مرا خوب نمی‌شناسند گمان می‌کنند که من یک نفرم، و به تبع آن فکر می‌کنند که تبریز من هم یک شهر است. آن اوایل نزدیک‌تر از آن بود که ببینمش. بخشی از خودم بود و نه هنوز به صورت تجزیه‌شده به دو بخش محیط و من.

انسان‌ها در کودکی و سالخوردگی نیاز به توجه ویژه دارند. همه‌گیری جهانیِ ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰ این موضوع را بسیار روشن کرده است: میلیون‌ها نفر در سراسر جهان مجبور به نگهداری از کودکان در خانه شده‌اند و میلیون‌ها نفر، حتی وقتی از نظر فیزیکی نمی‌توانستند نزدیک مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌‌هایشان باشند سعی کرده‌اند که از آن‌ها مراقبت کنند. کووید-۱۹ به ما یادآوری کرده است که چقدر مراقبت از کودکان و سالخوردگان ضروری است.

مصرف روزانه‌ی جهان ۱۰۱ میلیون بشکه‌ نفت خام است که روسیه ۷ میلیون بشکه از آن را تأمین می‌کند. چین با خرید 6/1 میلیون بشکه در روز، بزرگ‌ترین مشتری نفت روسیه است. اکنون گفت‌وگوهای سیاسی برای یافتن نفتِ جایگزین، آغاز شده است. با بررسی کشورهای دارای ظرفیت مازاد، می‌توان سمت‌وسوی این مذاکرات را حدس زد: عربستان سعودی و امارات 5/2 میلیون، ایران در صورت رفع تحریم بین ۱ تا 2/1 میلیون، آمریکا ۸۰۰ هزار و ونزوئلا ۶۰۰ هزار بشکه در روز می‌توانند بی‌درنگ به بازار تزریق کنند.