چرا بیشتر ما آدمها دستکم یکبار در زندگی به جای همدلی و درک و حمایت از قربانی، خودمان هم نمکِ روی زخم شدیم، قربانی را سرزنش کردیم و همه یا بخشی از تقصیر را گردن خود او انداختیم؟ چرا خواسته و ناخواسته باعث شدیم که قربانی رنج و درد بیشتری را تحمل کند یا بیشتر به کنج سکوت و خفقان پناه ببرد؟ چرا به نظر انگار راه سادهتر این است که قربانی را سرزنش کرد و نه آزارگر و زورگو را؟
دسامبر گذشته دولت سودان در شرایطی که اکثر مردم سودان فقیرند اعلام ریاضت اقتصادی کرد که بلافاصله موجی از خشم و اعتراض را به دنبال داشت. مردمِ خسته از سالها دیکتاتوری عمر البشیر، خواستههای خود را گستردهتر کردند و خواهان برکناری البشیر از قدرت شدند، اما چه اتفاقی افتاد و چطور شد که زنان، میداندار اعتراضهای سودان شدند؟
در ۱۸ ژانویهی سال ۱۹۷۲ میلادی، درهای مغازهای در شهر اوکلند واقع در ایالت کالیفرنیا به روی مشتریان و علاقهمندان باز شد. مغازهای که در نوع خود اولین بود و از همان ابتدا اسمِ بهغایت جدی آن جلب توجه میکرد: «مرکز اتحادیه اطلاعات: مکانی برای زنان». این مغازه، اولین کتابفروشی کاملاً فمینیستی در ایالات متحدهی آمریکا بود. کسبوکاری که مشابه تجارتهای کوچک و مستقل دیگر اداره نمیشد.
«ما ساختمانهایمان را شکل میدهیم و ساختمانهایمان، ما را.» جملهی معروفی که احتمالاً بسیاری از معماران یا علاقهمندان به معماری شنیدهاند، خواندهاند و تکرار کردهاند. جملهای که شاید کمتر کسی بداند گویندهی آن، زنی بود خطشکن که درِ بستهای را به روی زنان باز کرد؛ زنی به نام جولیا مورگان.
ویکتور فرانکل معتقد بود که بسیاری از آنها که توانستند از اردوگاههای مرگ نجات پیدا کنند، یک تفاوتی با سایر زندانیان داشتند: معنا و هدفی در زندگی داشتند و دو دستی به آن معنا چنگ زده و رهایش نمیکردند. در سال ۲۰۱۳ یافته های یک تحقیق مهم علمی ضمن تأیید ادعای فرانکل نتایجی فراتر از این هم به دست داد.
این دیگر خبر کهنهایست که شمار زنان کارگردان در هالیوود به نسبت مردان، ناچیز است و چندان هم تغییر نمیکند. اما کمتر کسی میداند که روزگاری در همین هالیوود، در دورانی که زنان آمریکا هنوز حق رأی نداشتند، زن کارگردانی بود که بالاترین دستمزد کارگردانی را دریافت میکرد.
«ما سهم بیشتری میخواهیم.» این تک جملهی ساده و کلیدیای بود که الکساندرا برادسکی و ریچل کودر نِیلباف را ترغیب کرد تا پروژهی «آرمانشهر فمینیستی» را شروع کنند. پروژهای که حاصل آن کتابی شد از کارهای ۵۷ فمینیست و فعال برابریخواه که در قالب مقاله، داستان، شعر، گفتگو، طراحی و نقاشی جهان خیالی و آرمانی خود را تصویر و تخیل کردند.
«دیدم که دوربین میتواند سلاح من باشد، علیه فقر، علیه نژادپرستی، علیه هر پدیدهی اجتماعیِ غلط. آن لحظه بود که فهمیدم باید دوربین داشته باشم.» گوردون پارکس، عکاس معروف آمریکایی که سالها زیر شاتر دوربین خود، آمریکا و نابرابری، تبعیض، نژادپرستی، فقر، قصهی آدمها و رنگ و لعاب دنیای هنر و مد را ثبت کرد، در یکی از واپسین سالهای عمر طولانی خود، وقتی از او پرسیدند که چرا سراغ دوربین رفت، جملهی بالا را در جواب گفت.