آدام اسمیت

کتاب دولت خصوصی (۲۰۱۷) نوعی نقد جدید بر سرمایه‌داری و پاسخگو نبودن شرکت‌های بزرگ در قبال کارکنان و کارگران و مردم عادی است. استدلال نویسنده این است که شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگ در دنیای امروز ــ‌ دوران پساانقلاب صنعتی ــ به اندازه‌ی دولت‌ها قدرت دارند اما به همان اندازه پاسخگو نیستند. الیزابت اندرسون نتیجه می‌گیرد که باید منطق دموکراسی را بسط داد و پاسخگویی دموکراتیک را از سرمایه‌داران و کارفرمایان هم مطالبه کرد.

چرا آب، که برای حیات ضروری است، تقریباً مجانی است اما الماس، که تقریباً بجز زیبایی‌اش فایده‌ی دیگری ندارد، بسیار گران است. چرا بازارهای مالی «آمازون» را یکی از باارزش‌ترین شرکت‌های جهان محسوب می‌کنند اما بخش عظیمی از سرزمین آمازون هیچ ارزشی ندارد مگر این که از دار و درخت خالی شده و به زمین کشاورزی تبدیل شود؟ چگونه می‌توانیم بین ارزش فوق‌العاده‌ای که برای کارهای عام‌المنفعه و از خودگذشتگی کارکنان بخش بهداشت قائل‌ایم و حقوق اندک و شرایط کاری پرمخاطره‌ی آنان آشتی برقرار کنیم؟

بنیاد بیل اند ملیندا گیتس از زمان تأسیسش در سال ۲۰۰۰ بیشتر از اغلب حکومت‌های ملی برای مراقبت و درمان در ایالات متحده و در سراسر جهان خرج کرده است. این بنیاد میان سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۵ بیش از ۵ میلیارد دلار برای کنترل بیماری‌های عفونی و نزدیک به ۱/۵ میلیارد دلار صرفاً برای کنترل مالاریا اهدا کرده است.

آدام اسمیت از این مشکل شناخته‌شده تصور روشنی داشت، مشکلی که وقتی آدم‌ها می‌کوشند زیرک، کارآمد و اخلاقی باشند با آن مواجه می‌شوند. او در ثروت ملل (۱۷۷۶) می‌گوید که نانوا از روی نیکخواهی نان نمی‌پزد بلکه به خاطر نفع شخصی‌اش نان می‌پزد. تردیدی نیست که منفعت همگانی وقتی می‌تواند حاصل شود که مردم در تعقیب آن چیزی هستند که به ساده‌ترین طریق به دست می‌آید: نفع خود.