یادی از هرانت دینک روزنامهنگار برجستهی ارمنیتبار که از مهمترین منادیان آشتی ترکها و ارمنیهای ترکیه بود، و حدود ۱۷ سال پیش به دست یک نوجوان ناسیونالیست تندرو در استانبول کشته شد.
کیغام جاگالیان، از بازماندگان نسلکشی ارامنه، و پدر عکاسی غزه است که در سال ۱۹۴۰ اولین استودیوی عکاسی را در مرکز شهر راه انداخت. عکسهای او تاریخ اجتماعی و سیاسی غزه را به مدت چهاردهه تا پیش از مرگش در سال ۱۹۸۱ به تصویر میکشد.
موضع مصطفی کمال آتاتورک، بنیانگذار ترکیهی مدرن، دربارهی نسلکشی ارامنه از موضوعات به شدت بحثانگیز است. بررسی آثار آتاتورک نشان میدهد که، اگرچه او این فاجعه را «عملی شرمآور» شمرده، با مطرح کردن خشونت ارامنه با ترکها به عنوان سیاست نابودسازی و توحشی منحصر به فرد در تاریخ، در صدد کماهمیت جلوه دادن آن نسلکشی است.
بیش از یک قرن پس از قتل عام ارامنه در ترکیهی عثمانی، خانوادههای قربانیان و بازماندگان این فاجعه همچنان به شرح ابعاد گوناگون آن میپردازند. داون مککین، نویسنده و خبرنگار ارمنیتبار آمریکایی در کتاب «پیادهروی صد ساله: یک اودیسهی ارمنی»، با اتکا به سرگذشت و خاطرات پدربزرگاش، روایتی استثنایی از این نسلکشی عرضه میکند.
با گذشت بیش از یک قرن از نسلکشی ارامنه در ترکیهی عثمانی، پژوهشهای تاریخی و دانشگاهی پرتوهای تازهای بر زوایای تاریک این فاجعه میاندازند. این مقاله، که به مناسب «روز یادبود نسلکشی ارامنه» (۲۴ آوریل) منتشر میشود، چهار کتاب کلیدی در این باره را مورد بررسی قرار میدهد.
جوزف بازرالیان، نوادهی یکی از بازماندگان نسلکشیِ ارامنهی ترکیه در سال ۱۹۱۵ است. در این گفتار او ضمن ارائهی تعریفی حقوقی از نسلکشی، به بررسی مصادیق آن در آنچه بر گذشتگان او رفته، میپردازد.
چرا حکومت ترکیه نسلکشی ارامنه را انکار میکند؟ آیا این حکومت توانسته حافظهی اجتماعی و فرهنگیِ عاملان، شاهدان و قربانیان این نسلکشی را بزداید؟ انکار و هویت چه رابطهای با یکدیگر دارند؟
پژوهشهای دانشگاهی و روایتهای شاهدان عینی به روشنی نشان میدهد که به رغم مناقشههای موجود، قتلعام یکصد سال قبل ارامنه توسط امپراتوری عثمانی، چیزی جز نسلکُشی نبوده است