هویت ملی چیست و چه نسبتی با فرهنگ، ناسیونالیسم و مفهوم مدرنِ شهروندی دارد؟ چه شاخصه‌هایی باید باشد تا به لحاظ حقوقی یا از نظر فرهنگی و تاریخی بتوانیم به یک نفر بگوییم ایرانی است؟ در ادامه‌ی گفت‌وگو با دکتر تورج اتابکی، این پرسش‌ها را با او در میان گذاشته‌ایم.
آیا مسئله‌ای بنیادی در ایران وجود دارد که منشأ و اساس مسائل امروز جامعه‌ی ایران است؟ ریشه‌ی بحران‌هایی که در ایران داریم کجاست؟ در ادامه‌ی گفتگوها درباره‌ی مسائل بنیادی ایران، این سؤالات را با کاظم کردوانی در میان گذاشته‌ایم. دکتر کردوانی، جامعه شناس و دبیر سابق کانون نویسندگان ایران، و از رهبران پیشین کنفدراسیون دانشجویان است، و نوشته‌های پرشماری درباره‌ی مباحث فرهنگی-سیاسی ایران دارد.
دیرزمانی است که مشخصه‌ی سیاستِ آمریکایی سلطه‌ی «لیبرالیسم»، به معنای گسترده‌ی آن، بوده است: فلسفه‌ی تکثرگرایی، آزادی، و حقوق فردی. اما مجموعه‌ی فزاینده‌ای از بحران‌ها و اقدامات اشتباه دو حزب عمده‌ی کشور و نهادهای مستقر لیبرال (جنگ فاجعه‌آمیز عراق، بحران مالی جهانی، و مجموعه‌ی نارضایتی‌های اقتصادی و فرهنگی که منجر به انتخاب ترامپ شد) موجب شده است بر پوسته‌ی اجماع بر سر لیبرالیسم ترک‌هایی پدیدار شود.
فرهنگ چیست؟ هویت فرهنگی ما از چه مایه می‌گیرد؟ آیا آنچه ارزش هویتی ما در نسل‌های گذشته بوده، می‌تواند فرزندان ما را نیز به خود بیاراید؟ فرهنگ غربی چگونه معنا می‌شود و در دوران‌های مختلف، خود را در تضاد با چه فرهنگ‌هایی، تعریف می‌کند؟ آجرهای بنای فرهنگی انسان امروز را نژاد، کیش و اقلیم می‌سازند یا رویکردهایی جهان‌گستر؟
در گذشته، «نخبگان فرهنگی» با سلایق هنری و ادبی سطح بالا و با معیارهای سخت‌گیرانه برای ارزیابی فرآورده‌های فرهنگی، آثار ارزنده را معرفی می‌کردند. چنین روندی اکنون دگرگون شده، و نخبگان فرهنگی هم به فرهنگ عامه‌پسند گرایش پیدا کرده‌اند. زیگمنت باومن، نخبه و متفکر بزرگی که چند روز پیش درگذشت، درباره دلایل و تبعات این پدیده توضیح داده است.
اسلاوی ژیژک، فیلسوف اسلوونیایی، نگران نگرش اروپا به پناهجویان است. نگرانی او از احزاب پوپولیست راست افراطی – از «یوکیپ» در بریتانیا تا «جبهه‌ی ملی» در فرانسه – نیست؛ احزابی که موجی از بیگانه‌هراسی را در سراسر این قاره‌ی کهن به راه انداخته‌اند. لیبرال‌ها هستند که او را نگران کرده‌اند.