در رستوران فرودگاه آمستردام نشسته‌ام. زمان پروازم به دوبلین ساعت دو و نیم است. از پیش به من گفته‌اند که در طول پرواز از آمستردام به دوبلین، با ایوان كلیما، نویسنده‌ی چک، همسفرم.
برای نویسندگان ممنوع‌القلم فقط پست‌ترین مشاغل مجاز بود؛ حمالی، شبگردی، شیشه‌شویی، رفتگری و، اگر خوش‌شانس بودند، انبارداری. اما همین نویسندگان در آن دوران بهترین کتاب‌ها را نوشتند.
رادیو ارومیه یا «رادیو چیچَست» که نامش را از اسم اوستایی دریاچه‌ی ارومیه ــ به معنای «درخشنده» ــ گرفته بود، در اواخر دهه‌ی ۱۳۲۰ با برنامه‌هایی به زبان‌های ترکی، کردی، آشوری و ارمنی آغاز به کار کرد و در آن دوران آینه‌ی تمام‌نمایی از تنوع قومی و فرهنگی در این منطقه بود.
فاطمه مرنیسی، جامعه‌شناس و نویسنده‌ی اثرگذار مراکشی، در مقاله‌ی معروف «نوشتن بهتر از جراحی کشیدن پوست است» تأکید می‌کند که تنها راه واقعی زنان عرب برای جوان و زنده ماندن، نوشتن است.
درست ۴۸ سال از چاپ اولین کتابم می‌گذرد، نزدیک به سی سال از این مدت را من یا ناشرم صرف آن کردیم که پسربچه‌هایی را که هیچ چیز از ادبیات نمی‌دانند و صرفاً به قصد تحقیر نویسنده در آن سوی میز نشانده شده‌اند، متقاعد کنیم که با صدور مجوز برای چاپ کتاب‌هایم هیچ قدرتی ساقط نخواهد شد. اما آن‌ها حرف ما را باور نمی‌کردند.
بعضی از اهالی بلوک شرق حدس می‌زدند که انبوه کتاب‌های ممنوع به‌طور تصادفی به دست لهستانی‌ها نمی‌رسد. اما فقط عده‌ی کمی می‌دانستند که ارسال این کتاب‌ها بخشی از عملیات اطلاعاتی آمریکا است که در واشنگتن به «برنامه‌ی کتاب سازمان سیا» شهرت داشت و چند دهه ادامه یافت.
استفاده از برچسب «اینوگنت» یا همان «عامل بیگانه» برای دگراندیشان روس پدیده‌ی جدیدی نیست و یادآور فهرست‌های طولانیِ مخالفان حکومت است که در روزگار جنگ‌ِ سرد مساوی بود با جاسوس تلقی شدن و محرومیت از حقوق اجتماعی.
چند ماه قبل، فهمیدم که هر کسی می‌تواند از هر جایی در دنیا به زندانیانِ روس نامه بفرستد. من دقیقاً مترصد بهانه‌ای برای چنین کاری بودم، و وقتی نامه‌ی دیمیتری را دیدم، احساس کردم که باید این فرصت را غنیمت بشمارم.