مقاله

از نخستین انتخابات دموکراتیک چندنژادیِ آفریقای جنوبی در ۲۷ آوریل ۱۹۹۴، بیست و پنج سال گذشته است. قرار بود که این انتخابات به تفکیک نژادیِ نهادینه‌ی حکومت آپارتاید پایان دهد. اما به نظر می‌رسد تغییرات ناچیز بوده است. آفریقای جنوبی هنوز کشور دو ملت است: سفیدپوستان ثروتمند و سیاه‌پوستان فقیر.

حتی برای «وسترن کِیپ»، ایالتی که به مناظر خیره‌کننده‌اش شهرت دارد، چشم‌اندازی که از محله‌ی «ایمیزامو یِتو» دیده می‌شود خارق‌العاده است. منظره‌ی تپه‌هایی با شیب ملایم، تلماسه‌ها، و صخره‌های سنگی که تا دریا پیش می‌رود. در یک طرف، دهکده‌ی ماهی‌گیری‌ای وجود دارد که بسازوبفروش‌ها در آن کافه‌های قشنگ و مغازه‌های صنایع‌دستی ساخته‌اند؛ در طرف دیگر، عمارت‌های باشکوه، چراگاه‌های اسب و محوطه‌ی وسیع یک مدرسه‌ی خصوصیِ معتبر به چشم می‌خورد.

منظره‌ا‌ی که از حومه‌ی پایینیِ ایمیزامو یتو، «هوت بِی»، هم دیده می‌شود خارق‌العاده است، البته به دلایلی متفاوت. این محله‌ی فکسنی که در شیب تندِ یک صخره قرار گرفته پُر از خانه‌های خشتیِ کوچک، آلونک‌های آلومینیومیِ موج‌دار و اتاقک‌هایی است که از طَبَق‌های حمل‌ونقل ساخته شده‌اند. تنها اندکی از خیابان‌ها آسفالت شده و بقیه‌ی راه‌ها گِل‌آلود است و در گرمای تابستان بوی فاضلاب از آنها به مشام می‌رسد و در باران زمستان سیل در آنها جاری می‌شود. بیش از 6 هزار خانواده‌ی سیاه‌پوست در این ناحیه زندگی می‌کنند، منطقه‌ای که وسعتی به اندازه‌ی یک مرکز خرید حومه‌ی شهرهای آمریکایی دارد. در هوت بِی هم، که تقریباً 50 برابر بزرگ‌تر و عمدتاً سفیدپوست‌نشین است، حدود 6 هزار خانواده زندگی می‌کنند. خشونت در ایمیزامو یتو بیداد می‌کند؛ در آوریل، پنج نفر در تیراندازی میان دارودسته‌های تبهکاری که شبکه‌های مینی‌بوس‌رانی میان این منطقه و مرکز کیپ تاون، در 12 مایلیِ این ناحیه، را می‌گردانند کشته شدند.

چند روز پس از این تیراندازی‌ها، کِنی تُکوِه، یکی از گردانندگان ایمیزامو یتو که حدود 30 سال در این محل زندگی کرده، به منظره‌ی باصفای هوت بِی، چشم دوخته است. از نخستین انتخابات دموکراتیک چندنژادیِ آفریقای جنوبی در 27 آوریل 1994، بیست و پنج سال گذشته است. قرار بود که این انتخابات به تفکیک نژادیِ نهادینه‌ی حکومت آپارتاید پایان دهد. اما به نظر تکوه، تغییرات ناچیز بوده است. «آفریقای جنوبی هنوز کشور دو ملت است: سفیدپوستان ثروتمند» ــ به پایین تپه‌ها اشاره می‌کند ــ «و سیاه‌پوستان فقیر.» با خنده به خودش اشاره می‌کند، سیاه‌پوست تحصیل‌کرده‌ای که جوانی‌اش را صرف مبارزه برای حقوق برابرِ سیاهان آفریقای جنوبی کرد اما در 58 سالگی هنوز سرگرم مبارزه برای دستیابیِ سیاهان به زندگیِ سالم و آبرومند است.

محله‌ی مسکونیِ محقرِ «ایمیزامو یتو» مُشرِف به «هوت بِی»، یکی از حومه‌های زیبای کیپ تاون است. سارا نانکین/تایم

در 8 مه، شهروندان آفریقای جنوبی برای شرکت در ششمین انتخابات سراسری از زمان سقوط حکومت آپارتاید به پای صندوق‌های رأی می‌روند. انتظار می‌رود که «کنگره‌ی ملی آفریقا»، حزبی که زمانی نلسون ماندلا رهبری‌اش را بر عهده داشت و از سال 1994 بر آفریقای جنوبی حکومت کرده است، قدرت را حفظ کند. اما 25 سال پس از آن که ماندلا خواهان تغییرشکل اساسیِ حکومت و رسیدگی به نابرابری‌های ناشی از آپارتاید شد، هولناک‌ترین تفکیک نژادیِ دنیا به شدیدترین نابرابریِ اقتصادی تبدیل شده است. پارسال بانک جهانی آفریقای جنوبی را نابرابرترین کشور دنیا خواند و تخمین زد که در سال 2015، دهک بالای جامعه 70 درصد از دارایی کشور را در اختیار داشته‌اند. این نابرابری هنوز هم عمدتاً میان سفیدپوستان و سیاه‌پوستان است؛ 60 درصدِ پایین جامعه، که عمدتاً سیاه‌پوست هستند و اعضای نژادهای مختلط و آسیایی‌تبارها را نیز دربرمی‌گیرند، تنها 7 درصد از ثروت خالص کشور را در اختیار دارند. درآمد روزانه‌ی نیمی از جمعیت کمتر از 5 دلار است.

در چند دهه‌ی گذشته، نابرابری در کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه رو به افزایش بوده است. اما در دوران افزایش شکاف میان فقرا و ثروتمندان، آفریقای جنوبی بیش از بقیه جلب توجه می‌کند چون امیدهایش بر باد رفته است. کشور رنگین‌کمانیِ ماندلا قرار بود به دنیا نشان دهد که می‌توان بر فراز خاکستر سرکوب و نژادپرستی، جامعه‌ای جدید و عادلانه بنا نهاد. اما از بعضی جهات، امروز نابرابری در این کشور از دوران آپارتاید بدتر است.

بَنتری بِی، یکی از حومه‌های مرفه‌نشین کیپ تاون، مشرف به خط ساحلیِ سنگلاخ است. سارا نانکین/تایم

هرچند طبقه‌ی متوسط سیاه‌پوست جدیدی به آرامی در حال پیدایش است و اندکی از نخبگان سیاه‌پوست ثروت انبوهی اندوخته‌اند اما زندگیِ مادیِ اکثر سیاه‌پوستان چندان تغییر نکرده است. در همین حال، اقلیت سفیدپوست، که 9 درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد، از قِبَلِ منافع حاصل از سیاست‌های نابرابر دوران آپارتاید امرار معاش می‌کند. رفاه نسبیِ سفیدپوستان سبب شده که از ناکامی‌های دولت، که خود معلول اقتصاد تفکیک نژادی است، آسیب نبینند. وندی گکیرانا، آشپز 36 ساله‌ی بیکاری که تمام عمر را با خانواده‌ی گسترده‌اش در یک کانتِینِر کشتی در شهرک سیاه‌پوست‌نشین لانگا در کیپ تاون گذرانده، زبان به شکایت می‌گشاید: «دموکراسی به ما هیچی نداد. در سال 94 به ما گفتند که سیاهان اداره‌ی امور را به دست خواهند گرفت و اوضاع بهتر خواهد شد. الان تنها چیزی که می‌بینیم فساد رهبران سیاه‌پوست است، و سفیدپوست‌ها هنوز اقتصاد را در اختیار دارند.»

نابرابری‌ در آفریقای جنوبی علل گوناگونی دارد. بیکاری، برنامه‌های آموزشیِ نامناسب و فروپاشیِ نظام سلامتیِ عمومی همگی در نابرابری نقش دارند. اما مهم‌ترین عامل نابرابری، زمین است زیرا نحوه‌ی تقسیم اراضی معلول میراث آپارتاید و نارسایی‌ها و خُلف وعده‌های دولت فعلی است. بارزترین جلوه‌ی این امر فقدان مسکن ارزان، به‌ویژه در نواحی شهری، است. تعداد زاغه‌های خرابی مثل ایمیزامو یتو از 300 عدد در سال 1994 به 2700 فقره افزایش یافته است.

در آفریقای جنوبی 2700 محله‌ی مسکونیِ محقر شبیه به ایمیزامو یتو وجود دارد. سارا نانکین/تایم

این امر در هیچ جا به اندازه‌ی کیپ تاون آشکار نیست، جایی که 60 درصد از جمعیت، که تقریباً همگی سیاه‌پوست‌اند، در زاغه‌هایی دور از مرکزِ شهر زندگی می‌کنند. در این محله‌ها خدمات دولتی محدود است، مدارس و درمانگاه‌ها بودجه‌ی کافی ندارند، ناامنی حاکم است، و تقریباً هیچ شغلی وجود ندارد. حمل‌ونقل به مرکز شهر گران، خطرناک و نامطمئن است.

تقریباً درست مثل برنامه‌ریزیِ شهریِ دوران آپارتاید، سفیدپوستان ثروتمند و طبقه‌ی متوسط در مرکز شهر و در حومه‌های مرفه متمرکز شده‌اند. در فاصله‌ی میان زاغه‌ها و ناحیه‌ی تجاریِ مرکز شهر، زمین‌های پهناوری بدون استفاده مانده است. اگر در این زمین‌ها ساختمان‌سازی به صورت درستی انجام شود، میراث آپارتاید از بین می‌رود، مسکن شهریِ ارزان‌قیمت در اختیار مردم قرار می‌گیرد و تفکیک نژادی ناپدید می‌شود. اما، همان طور که اغلب در مورد اراضیِ عمومی دیده‌ایم، تاریخ، سیاست، تأمین بودجه، بی‌کفایتیِ دولت و تعصب سدِ راه می‌شود.

نمایی از بنتری بی. پارسال بانک جهانی اعلام کرد که آفریقای جنوبی نابرابرترین کشور دنیا است. سارا نانکین/تایم

تنها چند هفته پیش از انتخابات، سوزان لوئیس سرگرم قدم‌ زدن در یکی از این تکه زمین‌ها است. این‌جا را به یک پارکینگ موقت تبدیل کرده‌اند زیرا به مرکز پرجنب‌وجوش کیپ تاون نزدیک است. این زن 76 ساله‌ی لاغراندامِ پرانرژی با دست به این ناحیه اشاره می‌کند و می‌گوید، «قبلاً تمام این‌جا پر از خانه بود.» سپس با انگشت به گوشه‌ای از خیابان که حالا خالی است، اشاره می‌کند و می‌افزاید، «دوستانم این‌جا زندگی می‌کردند.» بعد به سینما، خیاطی، خواروبار فروشی و قصابیِ حلالی اشاره می‌کند که دیگر وجود ندارند. می‌گوید، «همه‌ی ما این‌جا زندگی می‌کردیم اما حالا چیزی غیر از پارکینگ وجود ندارد.»

ناتاشا ماندا، 20 ساله، و دخترش، گرِیس. ماندا سه سال است که در ایمیزامو یتو زندگی می‌کند. سارا نانکین/تایم

در سال 1966، محل زندگیِ لوئیس (منطقه‌ی شش) میزبان جامعه‌ی چندقومی و چنددینیِ 60 هزار نفره‌ای بود اما حکومت آپارتاید اعلام کرد که «تنها سفیدپوستان» حق دارند در این منطقه زندگی کنند. اهالیِ سیاه‌پوستی مثل لوئیس مقاومت کردند اما تا سال 1982 اکثر ساختمان‌ها خراب شده بود و ساکنانش مجبور شدند که به زاغه‌هایی در «کیپ فِلَتس» در 18 مایلی آن‌جا بروند. بسیاری از آنها که از جامعه‌، کلیسا، مدرسه و شغل خود جدا شده بودند، هرگز بهبود نیافتند. جامعه‌شناسان تبهکاری، فقر، اعتیاد و خشونتِ رایج در این محله‌ها را عمدتاً معلول آسیب‌های روانیِ ناشی از این جا‌به‌جایی‌ها می‌دانند. لوئیس ناگهان دریافت که باید نصف حقوقش را خرج رفت‌وآمد به محل کارش بکند. او می‌گوید، «خیلی احساس انزوا می‌کردیم.» اگر هم مدرسه‌ای در این محله‌ها وجود داشت دانش‌آموزان را برای اشتغال آماده نمی‌کرد. خانواده‌ها با هم قطع رابطه کردند.

دولت آپارتاید هرگز به بازسازی و تبدیل «منطقه‌ی شش» به محله‌ای سفیدپوست‌نشین نپرداخت ــ زیرا تحریم‌های بین‌المللی که از سال 1986 شروع شد اثرِ زیان‌بارِ خود را گذاشت. در چند دهه‌ی گذشته، این منطقه‌ عمدتاً خالی مانده است، ناحیه‌ای 150 جریبی که یادآور دوران آپارتاید است و از مرکز شهر کنده شده است.

سوزان لوئیس، 76 ساله، ساکن «ناحیه‌ی شش» کیپ تاون. در دوران آپارتاید، «تنها سفیدپوستان» حق داشتند که در این ناحیه زندگی کنند و 60 هزار سیاه‌پوست را به اجبار از آن‌جا راندند. امروز، فقط 139 خانه، از جمله خانه‌ی لوئیس، برای سیاه‌پوستانی که قبلاً ساکن این ناحیه بودند ساخته شده است. سارا نانکین/تایم

در سال 1994 قانونی وضع شد که به میلیون‌ها نفری که در دوران آپارتاید مجبور به جابه‌جایی شده بودند، وعده‌ی جبران خسارت داد. هرچند اهالی این محله‌ها حق بازگشت دارند اما پیشرفت بسیار کند بوده است. تا کنون، تنها 139 خانه برای اهالیِ پیشینِ منطقه‌ی شش بازسازی شده است. لوئیس یکی از این اهالی خوشبخت بوده است. پس از نه سال انتظار، او یکی از نخستین کسانی بود که در سال 2005 به این محله برگشت. او گاهی احساس گناه می‌کند و به ندرت به اهالی سابق محل می‌گوید که به منطقه‌ی شش برگشته است. پروژه‌ی احداث 300 واحد مسکونی در سال 2013 آغاز شد اما به زحمت پیش رفته است. لوئیس از لابه‌لای حصار توریِ سیمی به یک خروار دال‌ بتنی زُل می‌زند. قرار بود که ساخت‌وساز در سال 2015 تمام شود اما بارها به تعویق افتاده است. لوئیس به زمین‌های اطرافش اشاره می‌کند و می‌گوید، «احمقانه است. تا الان باید همه‌ی این زمین‌ها پر از خانه شده بود. همه‌ی ما باید به جایی برگردیم که به آن تعلق داریم.»

پیشرفت آهسته‌ی این پروژه عوامل گوناگونی دارد: روند طولانیِ رسیدگی به دعاوی، مناقشه بر سرِ مالکیت، عدم تأمین بودجه و دعواهای درون‌حزبی. اکثر مدعیان مثل لوئیس کهنسال‌اند. معلوم نیست که چند نفر از آنها پیش از مرگ فرصت خواهند یافت تا به محله‌ی قبلیِ خود برگردند. زمانی تخریب «منطقه‌ی شش» نماد بدی‌های حکومت آپارتاید بود. بازسازی این منطقه و اسکان دوباره‌ی مردم در آن می‌توانست جوابی دندان‌شکن باشد. اما خالی ماندن این زمین‌ها نشانه‌ی دیگری از توخالی بودن وعده‌های آزادی‌خواهان است. بسازوبفروش‌های بخش خصوصی ناخنک زدن به حاشیه‌های این منطقه را شروع کرده‌اند اما قیمت یک آپارتمان یک‌خوابه دست‌کم 100 هزار دلار است و طبقه‌ی کارگر استطاعت پرداخت چنین مبلغی را ندارد. لوئیس می‌گوید، «هیچ کدام از ما قادر به پرداخت چنین مبلغی نیستیم. قبلاً دولت آپارتاید بود که ما را از شهر بیرون می‌کرد. حالا هزینه‌ها چنین کاری می‌کند.»

خیابانی در بنتری بی، یکی از حومه‌های مرفه‌نشین کیپ تاون. سارا نانکین/تایم

سابقه‌ی محرومیت حقوقیِ سیاهان آفریقای جنوبی به دوران استعماری برمی‌گردد اما این امر در سال 1948 تثبیت شد زیرا دولت سیاست حقوقیِ «جدایی» یا تفکیک نژادها را وضع کرد. بر اساس این قانون، اکثریت سیاه‌پوست زمین‌هایشان را از دست دادند، از حقوق خود محروم شدند و به اجبار به منطقه‌هایی نقل مکان کردند که مختص یک نژاد خاص بود. در نظام جدید، سیاه‌پوستان نمی‌توانستند صاحب‌خانه شوند. عامل وحدتِ اعضای «کنگره‌ی ملی آفریقا» که از خارج از کشور با دولت مبارزه می‌کردند، شعار «برابری حقوقی» بود اما آن‌چه بسیاری از سیاهان آفریقای جنوبی را جذب کرد وعده‌ی بازپس‌گیریِ زمین‌هایشان بود.

در سال 1991، اندکی پس از آن که به اعضای حزب کنگره‌ی ملی آفریقا اجازه داده شد که به کشور بازگردند، سیریل رامافوزا، دبیر کل وقتِ حزب و رئیس جمهور کنونیِ آفریقای جنوبی، سرگرم تهیه‌ی قانون اساسیِ جدیدی شد که قرار بود با تضمین حق همگانیِ بهره‌مندی از مسکن مناسب، خسارت‌های دوران آپارتاید را جبران کند. با نزدیک شدن به انتخابات سال 1994، حزب کنگره‌ی ملی آفریقا به این وعده پر و بال داد و قول داد که برای خانه‌دار شدن فقرا به آنها یارانه بدهد. هدف این بود که با صاحب‌خانه کردن سیاه‌پوستان مصادره‌های دوران آپارتاید را جبران کنند.

الیزابت گکوبوکا، از بنیان‌گذاران گروه «بازپس‌گیریِ شهر»، حدود سه سال است که در آپارتمانی در طبقه‌ی دوم اقامتگاه متروکه‌ی پرستاران زندگی می‌کند. سارا نانکین/تایم

اما دولت نه در مرکز بلکه در حاشیه‌ی شهرها به خانه‌سازی برای مردم بی‌سرپناه پرداخته و به این ترتیب نظام دوران آپارتاید را بازتولید کرده زیرا در این صورت باز هم طبقه‌ی کارگرِ سیاه‌پوست از قلب اقتصادیِ شهر دور می‌مانند. سیزوه کیتلو نگهبانی است که یک سوم حقوقش را صرف رفت‌وآمدِ سه‌ساعته از خانه‌اش در حومه‌ی شهر تا محل کارش در شهر می‌کند. او می‌گوید، «کیپ تاون هنوز شهری مبتنی بر آپارتاید است. دولت آپارتاید همه‌ی زمین‌های مرغوب را از ما گرفت. حالا خبری از حکومت آپارتاید نیست اما ما نمی‌توانیم به زمین‌های خود برگردیم چون بیش‌ازحد گران هستند.»

قطارهایی بین شهر و حومه‌ رفت‌وآمد می‌کنند اما این قطارها گران‌قیمت، نامطمئن و نامناسب‌اند. هزینه‌ی رفت‌وآمد روزانه حدود 3 دلار است در حالی که دستمزد روزانه‌ی شغل‌های معمولیِ بخش خدمات حدود 10 دلار است. چون مدارس حومه‌ها اغلب بد هستند ــ 78 درصد از کلاس چهارمی‌های آفریقای جنوبی نمی‌توانند یک جمله‌ی ساده را بخوانند ــ خانواده‌ها ترجیح می‌دهند که بچه‌هایشان را به مدرسه‌های بهتری در شهر بفرستند و مخارج بیشتری را متحمل شوند. آکسولیل نوتیوالا، دبیر کل «ائتلاف عدالت اجتماعی»، یکی از سازمان‌های جامعه‌ی مدنی که در حوزه‌ی کاهش فقر و حق مسکن فعالیت می‌کند، می‌گوید، «وقتی در چنین شرایطی زندگی می‌کنید، حتی با داشتن شغل هم تقریباً محال است که از فقر نجات یابید. اگر مسئله‌ی زمین‌های شهری را حل نکنیم، هرگز نمی‌توانیم به نابرابری در جوامع خود رسیدگی کنیم.»

مسئله‌ی زمین، و این که مالکیت آن حق کیست، به موضوع داغ انتخابات تبدیل شده است. «آزادی‌خواهان اقتصادی»، گروه ملی‌گرای سیاه‌پوستی که نمایندگان پرتعدادی در مجلس دارد، خواهان مصادره‌ی زمین‌های مالکان سفیدپوست و عدم پرداخت غرامت به آنها شده است. کنگره‌ی ملی آفریقا به این درخواست واکنش ملایمی نشان داد و وعده‌ داد که با تغییر قانون اساسی، مصادره‌ی زمین‌های کشاورزی بدون پرداخت غرامت را امکان‌پذیر کند. این اقدام نگرانیِ تجار آفریقای جنوبی و سرمایه‌گذاران خارجی را برانگیخت زیرا آنها به خوبی به یاد دارند که دو دهه‌ی قبل، وضع سیاست‌های مشابهی در کشور همسایه، زیمباوه، به کمبود موادغذایی، آشوب‌های شهری و فروپاشی اقتصادی انجامید. حتی دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، هم مداخله کرده و درباره‌ی «مصادره‌ی زمین و مزرعه»ی کشاورزان سفیدپوست آفریقای جنوبی توئیت کرده است، مصادره‌ای که رخ نداده است.

محوطه‌ی بیرونیِ اقامتگاه متروکه‌ی پرستاران در کیپ تاون که اکنون افراد بی‌خانمان یا خانواده‌های رانده‌شده در آن به سر می‌برند. سارا نانکین/تایم

به نظر جَرِد روسو، یکی از مدیران «اندیفونا اوکوازی»، یک سازمان حق مسکن در کیپ تاون، درخواست مصادره‌ی زمین‌های کشاورزیِ سفیدپوستان، بی‌فایده است. او می‌گوید، نواحی شهری بیش از هر جای دیگری محتاج اصلاح‌اند زیرا بر اساس پیش‌بینی‌ها تا سال 2030، هفتاد درصد از جمعیت آفریقای جنوبی در شهرها زندگی خواهند کرد. «باید ساختمان‌های مرتفع و متراکمی بسازیم که همه‌ی نژادها در آن زندگی کنند. ما می‌خواهیم جوامع سرزنده‌ای بسازیم، نه زاغه و گتو.» به نظر او، کیپ تاون فرصت‌های فراوانی برای برنامه‌ریزیِ شهریِ پیشرو دارد اما سیاست‌بازی و حرص و طمع سدِ راه است.

روسو روی رایانه‌اش نقشه‌ی کیپ تاون را نشان می‌دهد و به چند قطعه زمین دولتی، از محل عبور خطوط فرعیِ قدیمیِ راه‌آهن گرفته تا بیمارستان‌های دولتیِ متروکه، اشاره می‌کند که بدون استفاده مانده‌اند. این املاک به مجموعه‌ای از وزارت‌خانه‌های ایالتی و سراسری و مؤسسات دولتی تعلق دارد که می‌توانند این زمین‌ها را نگه دارند یا برای درآمدزایی به بسازوبفروش‌های بخش خصوصی بفروشند. روسو می‌گوید هرچند زمین‌ها از نظر حقوقی به مردم تعلق دارد اما مردم به آن دسترس ندارند. «لزومی به مصادره‌ی زمین‌های شخصی نیست. چیزی که واقعاً به آن نیاز داریم قانونی است که نحوه‌ی سلب مالکیت زمین‌ها از زیرمجموعه‌های دولتی را از بیخ‌وبن تغییر دهد.»

پارسال بانک جهانی آفریقای جنوبی را نابرابرترین کشور دنیا خواند و تخمین زد که در سال 2015، دهک بالای جامعه 70 درصد از دارایی کشور را در اختیار داشته‌اند.

حتی وقتی چنین اتفاقی رخ می‌دهد، حاصل کار همیشه چشمگیر نیست. در سال 2017، کیپ تاون متعهد شد که 11 پرو‌ژه‌ی ساخت مسکن ارزان‌قیمت در نواحی مرکز شهر را انجام دهد. دو سال از آن زمان گذشته اما هنوز این برنامه اجرا نشده است. نِیتِن ادریانس، سخنگوی سازمان محله‌های مسکونی در دولت ایالت وسترن کیپ، می‌گوید بخشی از مشکل همان چیزی است که حامیان خانه‌سازیِ دولتی برای مردم بی‌سرپناه در سراسر دنیا با آن آشنا هستند: صاحب‌خانه‌ها می‌گویند این خانه‌ها را در محله‌ی ما نسازید. به نظر آدریانس، عجیب است که اهالی هوت بِی حاضرند که زاغه‌های ایمیزامو یتو در دامنه‌ی‌کوه را تحمل کنند اما با ساختن خانه‌های آبرومند به جای این زاغه‌ها مخالف‌اند. او می‌گوید، «همه می‌گویند ساختن مسکن ارزان‌قیمت می‌تواند رخ دهد و باید رخ دهد، مشروط به این که در محله‌ی من رخ ندهد. به سختی می‌توان فهمید که چنین حرف‌هایی چقدر ناشی از نژادپرستی است و چقدر معلول طبقه‌پرستی.»

برخی از فعالان خودشان ابتکار عمل را به دست گرفته‌اند. در سال 2016 وقتی شهرداری تصمیم گرفت که به جای احداث خانه‌های ارزان‌قیمت برای بی‌سرپناهان، زمین یک مدرسه‌ی دولتیِ قدیمی را به بسازوبفروش‌های بخش خصوصی بفروشد، فعالان دست به دست هم دادند تا از فروش زمین جلوگیری کنند. این پرونده هنوز در جریان است اما تعدادی از این فعالان جنبشی را تشکیل داده‌اند که زمین‌های شهریِ بدون‌استفاده را به منظور خانه‌سازی اشغال می‌کند. بر اساس قانون، تا زمان یافتنِ جایگزین مناسبی نمی‌توان شهروندان را از محل اخراج کرد. بنابراین، گروه «بازپس‌گیریِ شهر» توانسته است که 1200 نفر را به یک بیمارستان دولتیِ متروکه و یک اقامتگاه متروکه‌ی پرستاران انتقال دهد.

الیزابتا گکوبوکا، شهروند 50 ساله و یکی از بنیان‌گذاران این گروه، حدود سه سال است که در آپارتمانی در طبقه‌‌ی دوم اقامتگاه‌ قدیمیِ پرستاران زندگی می‌کند. او در این آپارتمان هم حریم خصوصی دارد و هم می‌تواند از پنجره به باراندازِ شهر بنگرد اما اوضاع روبه‌راه نیست. برق قطع شده است، و تنها یک شیرِ آب، آن‌هم در طبقه‌ی همکف، کار می‌کند. باوجوداین، می‌گوید زندگی در این‌جا به زحمتش می‌ارزد. «ما موضع خود را روشن کرده‌ایم. اگر دولت واقعاً خواهان از بین بردن بی‌عدالتی‌های گذشته است، باید برای رفع آپارتاید یا جداسازیِ مکانی که میراث آن است، بیشتر تلاش کند.»

اما تأمین مسکن ارزان‌قیمت در شهر فقط به معنای ساختن خانه‌ای نزدیک به محل کار برای خدمتکاری مثل گکوبوکا نیست. چنین کاری به معنای جبران خسارت‌های عمیق‌ترِ آپارتاید است، به معنای از بین بردن این حس که سیاه‌پوستان آفریقای جنوبی به اندازه‌ی دیگران مستحق برخورداری از ثروت کشور نیستند. گکوبوکا می‌گوید 25 سال از برچیده شدن حکومت آپارتاید گذشته اما هنوز احساس می‌کند که شهر به رویش آغوش نگشوده است. یکی از چیزهایی که او را آزار می‌دهد این است که هر وقت در یک خیابان مسکونی در کیپ تاون قدم می‌زند، مردم تصور می‌کنند که یا برای نظافت خانه‌ای آمده یا می‌خواهد چیزی بدزدد. او می‌گوید، «انگار ما فقط به درد این می‌خوریم که از بچه‌های سفیدپوست‌ها مواظبت کنیم اما لیاقت نداریم که در همسایگیِ آنها زندگی کنیم.» این وضعیت تنها زمانی تغییر خواهد کرد که دیگران بپذیرند که او هم یکی از ساکنان شهر است.

برگردان: عرفان ثابتی

ارین بیکر خبرنگار نشریه‌ی تایم در آفریقا و ساکن کیپ تاون است. او پیشتر رئیس دفتر این نشریه در خاورمیانه بود. آن‌چه خواندید برگردان این نوشته‌ی او با عنوان اصلیِ زیر است:

Aryn Baker, ‘What South Africa Can Teach Us as Worldwide Inequality Grows’, Time, 2 May 2019.