مقاله

چیزی شبیه به معجزه بود. به چند نفری که در خیابان‌ها ایستاده بودند، تعداد بیشتری ملحق شدند. مردم با پای پیاده‌ سراسر خیابان‌ها را پر کردند، و ناگهان بسیاری آنجا بودند. دست در دست هم شعار سر می‌دادند و ترانه می‌خواندند. در ۲۳ اوت، سی‌امین سالگرد راه بالتیک ــ زنجیره‌ای انسانی که پایتخت‌های استونی، لتونی و لیتوانی را به هم پیوند داد تا مردم استقلال بالتیک از شوروی را مطالبه کنند ــ بیش از ۲۰۰ هزار نفر به خیابان‌های هنگ ‌کنگ آمدند تا «راه هنگ ‌کنگ» را تشکیل دهند. از خیابان‌های شلوغ وان چای در جزیره‌ی هنگ ‌کنگ تا بارانداز مشهور تسیم شا تسوی و از منطقه‌ی سرزمین‌های جدید تا قله‌ی صخره‌ی شیر، مردم در یک زنجیره‌ی ممتد انسانی دست به دست هم داده بودند، زنجیره‌ای که برخی طول کلی آن را ۶۰ کیلومتر تخمین زده‌اند.

تشکیل این زنجیره صرفاً جدیدترین حرکت در جنبش اعتراضی ضدحکومتی ادامه‌دار در هنگ‌ کنگ به شمار می‌رود، جنبشی که خواهان اصلاحات دموکراتیک است. این جنبش به‌عنوان حرکتی اعتراضی، به طرز شگفت‌انگیزی مؤثر است: کاملاً مسالمت‌آمیز، چشم‌نواز، و تجسمی عینی از حمایت گسترده‌ی جوامع مختلف از این جنبش. مردم از تمامی سنین و اقشار جامعه، خانواده‌ها و کودکان و افراد مسن، همگی به زنجیره پیوستند و به این حرف که این اعتراضات کار چند جوان کله‌خراب است اعتنایی نشان ندادند. اما شاید مهم‌تر از هرچیز دیگر این بود که راه هنگ‌ کنگ لحظاتی افسون‌کننده خلق کرد.

این زنجیره‌ی انسانی کاملاً در تضاد با وقایعی بود که آخرهفته رخ داد. خشونت در میان معترضان و پلیس در دو روز پیایی به اوج خود رسید. پلیس برای اولین‌بار در خیابان‌های هنگ کنگ از ماشین آب‌پاش استفاده کرد و افسری تیر هشداردهنده‌ای برای متفرق‌ کردن جمعیتی شلیک کرد که به ادعای پلیس تهدیدی علیه جان نیروهای پلیس بودند. همان طور که شهر به اعتراضات خود، که از ماه‌ها قبل آغاز شده، ادامه می‌دهد، لحظات افسون‌کننده‌ای مثل راه هنگ ‌کنگِ جمعه شب سبب می‌شود که از شدت چرخه‌ی خشونت کاسته شود و پرتو امید به این جنبش اعتراضی بتابد.

احساس «افسون»، به عقیده‌ی جین بنت، نظریه‌پرداز سیاسی دانشگاه جانز هاپکینز، چیزی است که شما را در مسیر نگه می‌دارد، مبهوت و مسحورتان می‌کند ــ همچون تعلیق در زمان و حرکت. مکان‌ها یا لحظات افسون می‌توانند الهام‌بخش احساس شگفتی یا بیم باشند، و حتی وجودمان را مملو از بخشندگی و عشق به دنیا ‌کنند. اما افسون می‌تواند با هدفی سیاسی نیز به کار گرفته شود.

امروز هنگ ‌کنگ غرق در فشارهایی برای جلوگیری از این افسون است. به اعتراضاتْ ناامیدی و کرختی تزریق شده، و معترضان احساس می‌کنند که گرفتار رهبری شده‌اند که خودشان انتخابش نکرده‌اند، و او هم حکومتی را اداره می‌کند که به خواسته‌های آنها بی‌اعتنا است، در شهری که شهروندانش از عهده‌ی هزینه‌های مسکن برنمی‌آیند و درآمد و صرفه‌جویی هم بی‌فایده است. بسیاری از آنهایی که می‌توانند کشور را ترک کنند، مصمم به مهاجرت هستند. به نظر می‌رسد که دیگران در چنان ناامیدی‌ای به سر می‌برند که به خیابان‌ها سرازیر شده‌اند، خیابان‌هایی که شاهد اعتراضات فزاینده‌ است.

گویا حکومت متوجه نیست که در این نبرد از طریق پول خرج کردن‌ یا افزایش فشار پیروز نخواهد شد. اگر حکومت می‌خواهد به این مبارزه ادامه دهد باید مردم را افسون کند.

به نظر بنت، دوست داشتن شهرِ فاقد افسون دشوار است. مکان‌ها یا لحظات افسون، مثل راه هنگ ‌کنگ، راه‌حلی برای سرخوردگی‌های سیاسی و اجتماعی هنگ‌ کنگ است و به از میان ‌رفتن غبار بدگمانی و ناامیدی کمک می‌کند و افراد را به داشتن امید و پیوند با زندگی مدنی ترغیب می‌کند.

فعالان هنگ ‌کنگی مدتی است که قدرت افسون را احساس کرده‌اند: مکان‌هایی نظیر دیوارهای رنگی لنون، که در گذرگاه‌های عابرپیاده به وجود آمدند، و پل‌های پیاده‌رو شهر در ماه‌های اخیر، یا جنبش پرشور چتر در سال ۲۰۱۴ در منطقه‌ی اسکان موقت چادرنشینان، یا لحظاتی نظیر برافروختن سالانه‌ی شمع برای شب‌زنده‌داری در چهارم ژوئن برای بزرگداشت اعتراضات میدان تیان‌آن‌من، و همچنین رژه‌ی سکوت وکلا، اقدامی عمیقاً تکان‌دهنده در سوگ حاکمیت قانون شهر.

در واکنش به این حرکت‌ها، پکن و حکومت هنگ‌ کنگ سعی کرده‌اند تا با استفاده از پروپاگاندای شدید و رشوه‌ دادن، مردم را به «دوست‌داشتن هنگ‌ کنگ» تشویق کنند. برای مثال، می‌توان به ترفند «بودجه‌ی کوچک» دبیر مالی، پل چان، در هفته‌های اخیر برای از بین‌بردن فشار اقتصادی اعتراضات اشاره کرد که از پیشنهاد پرداخت کمک‌هزینه‌ای معادل چندصد پوند به معترضان سخن گفت.

گویا حکومت متوجه نیست که در این نبرد از طریق پول خرج کردن‌ یا افزایش فشار پیروز نخواهد شد. اگر حکومت می‌خواهد به این مبارزه ادامه دهد باید مردم را افسون کند.

فعالان سراسر دنیا باید از این جنبش بیاموزند: در نبرد علیه حکومت‌ها که از طریق قلب و اندیشه صورت می‌گیرد، افسون می‌تواند قدرتمندترین ابزار باشد.

برگردانِ فرهاد نیک‌اندیش

آنتونی داپیران وکیل هنگ کنگی و نویسنده‌ی کتاب شهر اعتراض: تاریخ اخیر اعتراض در هنگ کنگ است. آن‌چه خواندید برگردان این نوشته‌ی او با عنوان اصلیِ زیر است:

Antony Dapiran, ‘The Hong Kong Way protest shows enchantment is a powerful weapon’, The Guardian, 27 August 2019.