مقاله

شب است. اما عکسِ تاریک را آتش درون سطل زباله‌ها روشن کرده است. نورِ آتش توجه را به سمت چپ تصویر می‌کشاند. آنجا معترضانی ایستاده‌اند که هرچند صورتشان را نمی‌بینیم اما خشم و شجاعت‌ از زبان بدنشان هویدا است. این یکی از چهار تصویری است که روزنامه‌ی گاردین، چند روز پس از کشته شدن ژینا (مهسا) امینی از اعتراض‌ها در تهران منتشر کرد. نام عکاس منتشر نشد. هم‌زمان ۱۶ عکس دیگر در رسانه‌های داخل و خارج از ایران منتشر شدند که خشونت نیروهای امنیتی را از دل خیابان‌های تهران به جهان نشان داد.

عکاس می‌خواست هویتش محفوظ باشد تا بتواند عکس‌های بیشتری از اعتراض‌های مردمِ ایران و سرکوب خشونت‌بارشان بگیرد. اما چند روز بعد مرگ ناگهانیِ عکاس باعث شد که حالا بتوان نامش را با صدای بلند اعلام کرد: آرش عاشوری‌نیا که ششم مهرماه به دلیل ایست قلبیِ ناگهانی در خانه‌اش در تهران جان ‌سپرد. 

عاشوری‌نیا، عکاس ۴۲ ساله در ۲۰ سال گذشته بسیاری از اعتراضات مدنی و سیاسی در ایران را ثبت کرده است. در بین فمینیست‌های ایرانی او به «عکاس جنبش زنان» معروف بود. 

هفده اسفند ۱۳۸۱ وقتی که زنان ایرانی برای اولین بار پس از انقلاب مراسم روز جهانی زنان را در فضای عمومی شهر، در پارک لاله‌ی تهران برگزار کردند، این عاشوری‌نیا بود که این حضور باشکوه برای گرامی‌داشت روز جهانی زنان را با دوربینش ثبت کرد. 

هفده اسفند ۱۳۸۲ وقتی اعضای «کمپین زنان و مردان علیه خشونت، تا ۸ مارس» برای تجمع در پارک لاله‌ی تهران فراخوان دادند، آرش با دوربینش همراهشان بود و صحنه‌هایی را که مأمورانِ باتون‌به‌دستِ پلیس مانع از شکل‌گیری این تجمع شدند ثبت کرد. 

هجده خرداد ۱۳۸۴ وقتی زنان کمپین «روسری‌سفیدها» که برای حق حضور زنان در استادیوم‌های ورزشی مبارزه می‌کردند، توانستند برای اولین بار برای تماشای فوتبال به استادیوم آزادی بروند، آرش کنار آنها بود و عکس چهره‌های شاد از پیروزیشان را ثبت کرد.

بیست‌ودوم خرداد ۱۳۸۴، یک روز قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، وقتی زنان برای تجمع بزرگی در مقابل دانشگاه تهران در خیابان انقلاب تهران، فراخوان دادند، آرش همراهشان به خیابان رفت. زنان می‌خواستند برای اولین بار بعد از تظاهرات سال ۱۳۵۷ در اعتراض به حجاب اجباری، با خواسته‌ی «اعتراض به قوانین تبعیض‌آمیز در قانون اساسی» به خیابان بیایند. بسیاری از فعالان سیاسی و مدنی مخالف این تجمع بودند و می‌گفتند یک روز مانده به انتخابات وقت آن نیست که زنان به دنبال خواسته‌های فمینیستی‌ باشند. بسیاری معتقد بودند که کسی به این تجمع نخواهد آمد. آرش اما همچنان در کنار دوستان فمینیستش بود. عکس‌های او به همگان نشان داد که آن روز جمعیتی نزدیک به شش‌هزار نفر در مقابل دانشگاه تهران تجمع کرده بودند.

یک سال بعد، در ۲۲ خرداد ۱۳۸۵ زنان و مردانِ برابری‌خواه می‌خواستند دوباره برای پیگیری همان خواسته به خیابان بیایند. دولت محافظه‌کار احمدی‌نژاد قدرت را در دست ‌گرفته بود و بعضی از فعالان مدنی و حتی گروه‌های زنان، مخالف این تجمع بودند و نگران خشونت حکومت. بسیاری از فمینیست‌های ایرانی اما نمی‌خواستند که عقب بکشند. به میدان هفت‌تیر در تهران رفتند و با خشونت شدید از سوی مأموران پلیس سرکوب شدند. نیروهای پلیس، با خشونت معترضان را کتک زدند، روی زمین کشیدند و ۷۰ تن از آنها را بازداشت کردند. عکس‌های آرش از صحنه‌های بازداشت و کتک خوردن تجمع‌کنندگان توجه افکار عمومی در ایران و جهان را به این سرکوب خشونت‌بار جلب کرد.

در سراسر ۲۰ سال گذشته، هرجایی که زنان و فعالان جنبش زنان صدای اعتراضشان را بلند کردند، آرش عاشوری‌نیا با دوربینش آنجا بود. در اعتراض «علیه سیاست‌های زن‌ستیزانه‌ی صدا و سیما» در اردیبهشت ۱۳۸۳، در تجمع زنان برای آگاهی‌رسانی درباره‌ی ایدز در آذر ۱۳۸۴، در روز افتتاح کمپین یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض‌آمیز در شهریور ۱۳۸۵، در تجمع روز جهانی زنان در پارک دانشجو در اسفند ۱۳۸۵، در اعتراض به بازداشت فعالان حقوق زنان در سال ۱۳۸۶، و در تمام روزهای سختی که فعالان حقوق زنان یکی یکی بازداشت می‌شدند.

دوربین آرش عاشوری‌نیا در ۲۰ سال گذشته بسیاری از اعتراضات سیاسی و مدنی، گردهمایی‌های فعالان اجتماعی، صحنه‌های به‌یاد‌ماندنی شادی و غم در خیابان‌های ایران و چهره‌های بسیاری از افراد شناخته‌شده را نیز ثبت کرده است. آرش که سابقه‌ی همکاری با بسیاری از روزنامه‌ها، مجلات و وب‌سایت‌ها، از جمله مجله‌ی زنان، را داشت، در دوره‌ی اخیر انتشار زنان دبیر عکس این نشریه بود.

او در سال ۱۳۸۵ برنده‌ی جایزه‌ی ویژه‌ی سازمان خبرنگاران بدون مرز شد. در سال‌های اخیر سه نمایشگاه عکس از آرش عاشوری‌نیا در تهران، لندن و کلن برگزار شده بود. عکس‌های آرش از فعالان حقوق زنان در ایران، در نمایشگاهی که در شهریور ۱۳۹۰ سازمان عفو ‌بین‌الملل در دانشگاه یو‌سی‌دی دابلین در جمهوری ایرلند برگزار کرد نمایش داده شد. این عکس‌ها پس از دابلین و شش شهر دیگر ایرلند، در شهرهای مختلف اروپایی از جمله در لندن و آکسفورد در انگلستان، بن و نورنبرگ در آلمان و میلان در ایتالیا نمایش داده شد.

بسیاری از عکس‌هایی که از فمینیست‌های ایرانی پس از بازداشتشان منتشر می‌شد و می‌شود، عکس‌هایی هستند که آرش با لنز دوربینش ثبت کرده است. عکس‌های بی‌شمار آرش عاشوری‌نیا از جنبش زنان و فمینیست‌های ایران، یادگار مهمی است که به مسیر طولانی و دشوار زنان ایرانی برای آزادی گواهی می‌دهد.