دل‌ام برای فریاد کشیدن بر سر داور در هوای سرد استادیوم فوتبال تنگ شده است. دل‌ام برای لذت شعار دادن و آن زمانی که صدای نازک‌ام با صدای هماهنگ جمع پیوند می‌‌‌خورد و کامل می‌‌‌شود تنگ شده است. دل‌ام برای آن حس قلقلک‌‌‌وار که ترکیبی است از اضطراب و سرگیجه تنگ شده است، همان حسی که در لحظه‌ی ورود به جمعیت حاضر در جشنواره، فوتبال، کارناوال یا تظاهرات به آدم دست می‌‌‌دهد.

اخبار جعلی از تبلیغ کمپین‌های سیاسی و ضربه به اعتبار افراد و نفرت‌پراکنی تا افزایش مخاطب، دنبال‌کننده و سود مالی، اهداف متفاوتی را دنبال می‌کنند. با افزایش ضریب نفوذ اینترنت و گسترش شبکه‌های اجتماعی، حالا دیگر پروپاگاندا و شایعه‌پراکنی در انحصار سیاستمداران، دولت‌ها و رسانه‌های پرنفوذ نیست. اما راه مقابله با این شایعات و اخبار جعلی چیست؟

در سال ۲۰۰۶، گروهی از پژوهشگران نروژی شروع به مطالعه‌ی این موضوع کردند که چگونه روان‌درمانانِ باتجربه به مردم کمک می‌کنند که خود را تغییر دهند. این گروه که میکائیل رونستاد، استاد روان‌شناسی بالینی در دانشگاه اسلو، آن را رهبری می‌کرد، پنجاه بیمار و درمانگرانشان را دنبال کردند و آن‌چه درمان‌گران را اثرگذار می‌کرد با دقتِ کامل به جزئیات، زیر نظر گرفتند.

در هنگام بحران‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، مردم به شدت وسوسه می‌شوند که برای دلیل تراشیدن برای امرِ غیرمنتظره به نظریه‌های توطئه روی بیاورند. به نظرم این امر سه علت دارد: حس از دست دادن کنترل، خلأ اطلاعاتی و معرفتی، و اضطراب ناشی از وقوع رویدادهای ناگوار.

برخی بر آن‌اند که اختلالات روانی بیماری‌های مغزند. برخی دیگر می‌گویند که آن‌ها سازه‌‌هایی اجتماعی هستند که برای این ساخته می‌شوند که بتوان رفتار نابهنجار را در علم پزشکی وارد کرد. برخی دیگر تصور می‌کنند که اختلالات روانی پاسخ‌های رفتاریِ منطبق و سازگار با تکامل بوده‌اند که دیگر در زمینه و بافت مدرن برای ما کارآیی ندارند.

گرسنگی، هر چه می‌خواهد باشد، حالتِ ذهنیِ تحریک‌شده‌ای است. روان‌شناسان دست‌کم یک سده است که چنین حالاتی را بررسی کرده‌اند. همه‌ی ما قبل از شام احساس گرسنگی می‌کنیم و پس از ضیافتِ شام احساس سیری، اما آن لحظات در واقع ظاهر قضیه است. گرسنگی فرایندی است که همیشه حضور دارد، همیشه در پس‌زمینه عمل می‌کند، و فقط گاهی به سطح آگاهی وارد می‌شود.

بسیاری از باورهای ما که نقش اساسی در جهان‌بینی‌مان دارد، برگرفته از جوامعی است که به آن تعلق داشته و در آن پرورش یافته‌ایم. والدین مذهبی بچه‌های مذهبی بار می‌آورند، مؤسسات آموزشیِ لیبرال، فارغ‌التحصیلان لیبرال تربیت می‌کنند و ایالت‌های دموکرات یا جمهوری‌خواه اغلب دموکرات یا جمهوری‌خواه باقی می‌مانند.

در هر نگاه مادی‌گرایانه‌ای به مقوله‌ی خودآگاهی، مسئله‌ی آزادیِ اراده مشکلی حیاتی محسوب می‌شود. یک آدم مدرن و روشنفکر تمایل دارد که بپندارد مفهوم استعاری و غیرمادی روح فناناپذیر را کنار نهاده و در ازای آن به درکی علمی و دقیق از خودآگاهی و خودیت نائل آمده است، خودیتی که متشکل از میلیاردها نورون در مغز همراه با چند تریلیون سیناپس‌های آن و مجموعه‌ای از فرایندهای الکتریکی و شیمیایی است.