دروغ

برخی فیلسوفان، مثل آگوستین قدیس و امانوئل کانت، دروغ را مطلقاً منع می‌کنند، بعضی دیگر، همانند افلاطون، دروغ‌گفتن را در بعضی مواضع نظیر طبابت و زمامداری، جایز می‌شمارند. افلاطون راست‌گویی را بسیار مهم می‌‌داند اما دروغ را «زهری» می‌‌نامد که «خاصیت دارویی» دارد. با وجود این، به‌باور او، چنین «زهری» باید در اختیار طبیبان یا زمامداران باشد.

قضاوت‌ها و رفتارهای ما در اجتماع را چگونه و با چه معیارهایی می‌توان ارزیابی کرد؟ بیزاری و خشونتی که اغلب بین کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم چه منشأ و عللی می‌تواند داشته باشد؟ آیا جامعه‌ی ما دچار بحران اخلاق و اعتماد است؟ این پرسش‌ها را با حسین قاضیان، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی، در میان گذاشته‌ایم که یکی از تخصص‌هایش نظرسنجی در حوزه‌ی سیاسی و فرهنگ اجتماعی‌ست.

محمود غفاری، کارگردان و نویسنده‌ی روز سیب، می‌گوید سعی کرده است که فیلمی واقعی بسازد. او با اشاره به شرایط سانسور می‌گوید این آخرین فیلمی است که در ایران می‌سازد زیرا تصویر سینمای ایران از جامعه، جعلی‌ست و او نمی‌خواهد در این جعل، همدست حکومت باشد. در حاشیه‌ی برلیناله با او درباره‌ی روز سیب، تجربه‌ی فیلم‌سازی تحت سانسور و نگاهش به جامعه و سینمای ایران گفتگو کردم.

چند روز پیش، به دوستی گفتم که مرکز ایالت تنسی ناکس‌ویل است. او بی‌درنگ با دستش اشاره کرد که نه نه نه، و گفت: «خیر، نشویل است.» پیداست که حرف من درست نبود. اما از آنجا که به درستیِ آنچه می‌گفتم عقیده داشتم، باری به هر حال راستگو بودم. هرچند اشتباه کردم اما دروغ نگفتم. این تمایز میان درستی و راستگویی مهم است اما بیم آن می‌رود که در بحث و جدل‌های مربوط به سیاستِ «پساحقیقت» و «اخبار جعلی» گم شود.