اگر خواننده‌ای چندان هم اهل سرگذشت‌خوانی نباشد، نگاهی گذرا به فهرست مطالب کتاب حدیث نفسِ حسن کامشاد می‌تواند میل به خواندن را در او بیدار کند. چرایش هم در این است که نویسنده در زندگی خود با آدم‌های اسم-و-رسم‌دارِ زیادی سر-و-کار داشته و بنابراین برخی از خاطره‌های خودش از برخی از آ‌ن‌ها را در کتاب گنجانده.

تقی مدرسی با نوشتن داستانی بر پایه‌ی روایت‌های توراتی و پیرامون رودررویی خدا و شیطان و عشق و خداترسی به درونمایه‌ی تنهایی و جداماندگی از جمع می‌پردازد. او که با ترجمه‌ی فارسیِ کتاب مقدس انس و الفتی دارد، زبان داستانش را هم با تأثیر از نثر این کتاب برمی‌سازد تا رنگ و بوی دیرینگی زمینه و بُن‌مایه‌ی فلسفی آشکار باشد.

رمان چشم‌هایش با تابلویی به همین نام آغاز می‌شود. راوی که ناظم مدرسه‌ای‌ست، می‌خواهد رمز و راز این پرده‌ی نقاشی را دریابد. نقاش، استاد ماکان، از ناسازگاران با دیکتاتوری رضاشاه بوده و در تبعید مرده. راویِ کنجکاو سرانجام با پیگیری زنی را پیدا می‌کند که نقاش چشم‌هایش را کشیده.

نمونه‌ای ستایش‌برانگیز از عشق بی‌سر-و-صدا و پرریشه و پربار-و-بر به وطن را می‌شود در کار و زندگی ایرج افشار یافت. افشار همیشه برای میهنش پایی پوینده، چشمی بیننده، گوشی شنونده، و دستی نویسنده داشت؛ و چه در حضر و چه در سفر، شناسا و شناسنده‌ی ایران‌زمین بود.

شاهرخ مسکوب از چهره‌های برجسته‌ی روشنفکری ایران و نویسنده‌ای با کارهای ارزشمند است. مسکوب در مقام پژوهشگری آزاد (در برابر پژوهشگر دانشگاهی) به‌رغم سختی‌های زمانه و پست-و-بلند زندگی سیاسی-اجتماعی پرتنش توانسته با پشتکار و کوششی ستودنی چند کار درخشان پژوهشی از خود به یادگار بگذارد.