گروههای چپگرای لبنانی چه نگرشی نسبت به بحرانهای بزرگ کشور و اسلامگرایان دارند؟ دربارهی تجربیات چپهای لبنان با ژیلبر اشقر، استاد روابط بینالملل در دانشکدهی مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن، گفتگویی انجام دادهایم که در ادامه میخوانید.
اِدگار مورَن، فیلسوف و جامعهشناس نامدار فرانسوی، در ۱۰۰ سالگی همچنان نگران دوران پرتلاطم کنونی است. این اندیشمند بزرگِ «اومانیست» طی یک قرن شاهدِ سرگردانیها و امیدها، بحرانها و آشوبهای بسیاری در جوامع انسانی بوده است. رویدادهایی که دربارهی آنها ژرف اندیشیده است. «درسهایی از یک قرن زندگی» عنوان تازهترین کتابِ او است که در اوایل ماه ژوئن و در آستانهی سالگرد صد سالگیاش توسط انتشارات فرانسوی «دونوئل» منتشر شده است. این شاید آخرین اثر یکی از متفکران بزرگ این زمانه باشد که هرگز از پرسیدن و اندیشیدن دربارهی نحوهی زندگی خود و دیگران بازنایستاده است.
جامعهی روسیه هنوز از مشکلات اقتصادی زیادی رنج میبرد. محور اقتصاد روسیه را نفت و صنایع نظامی تشکیل میدهد. روسیه تقریباً کالای اساسی دیگری جز نفت و گاز و اسلحه برای صادرات ندارد. به نقش نفت به عنوان کالای اصلی و منبع درآمد دولتی، هم در سرکوب، هم در رانتخواری و فساد و نقش آن در حفظ قدرت حاکم کمتر توجه شده است.
یولیوس مارگولین میپرسد آیا روسیهی واقعی همانی است که پیروزی خود بر آلمان نازی را در «میدان سرخ» جشن میگیرد؟ یا آن کشوری است که در جهانِ ناشناختهی اردوگاههای کارِ اجباری وجود دارد که آن را «سرزمین زک» (سرزمین زندانی) مینامد. او در سالهای 1946 و 1947 درینباره نگاشت، یعنی دقیقاً پنج سال بعد از حبس با اعمال شاقه در شوروی. این مسئله هنوز در روسیهی قرن بیست و یکم مطرح است.
زمانی دور میدانها میدویدیم و شعار میدادیم «آزادی، آزادی!» اما آن زمان هیچ درکی از آزادی نداشتیم. خیال میکردیم آزادی روز باشکوهی است که سریع فرا خواهد رسید و به خودمان میگفتیم که فردا همه چیز زیبا و عالی خواهد شد. اما حالا روشن است که در نهایت مسیرمان به جایی کاملاً متفاوت با آنچه انتظارش را داشتیم ختم شد.
مدنیت و شرافت و کرامت جامعهای که دیرزمانی زیر ضرب زور و ظلم نظام توتالیتر بوده و به نظمی غیراخلاقی خو گرفته و خودآگاه و ناخودآگاه از آن تأثیر پذیرفته و در بسط بیعدالتی و حقکشی همدست دولت بوده یا در برابر آن انزوا و انفعال اختیار کرده، نمیتواند صرفاً به باز شدن درهای آزادی بازگردد.