پیکاسو که از برترین و تأثیرگذارترین هنرمندان قرن بیستم بود، و کارهای هنری بسیار زیادی از خود به جا گذاشته، علاقه‌ی بسیاری به انواع کاغذ و کار با کاغذ داشت. از دستمال سفره و رومیزیِ کافه‌هایی که رفت و آمد می‌کرد، و کاغذ مجلات و روزنامه‌ها، تا اوراق قدیمی و آنتیک، همه مواد خام برای خلق کارهای هنری او بودند.

فدریکو گارسیا لورکای در حال مرگ، به یکباره همچون یک عروسک خیمه‌شب‌بازیِ بی‌تاروپود، به گودالی در یکی از بلوارهای اصلی مادرید فرو می‌افتد؛ یک ویولونیست پناهنده به دوربین رابرت کاپا خیره می‌شود؛ و چشمان زن جوانی که پابلو پیکاسو ۷۱ سال قبل آن‌ها را ترسیم می‌کند، برای اولین‌بار در معرض نگاه خیره‌ی عموم گذاشته شده‌اند.

در این نوشته خاویر سرکاس توضیح می‌دهد که چطور تلاش کرده است تا با بازگوییِ خاطره‌ی عموی مادرش که یک «شهید» فاشیست بوده، واقعیت منازعات امروز اسپانیا را روشن کند.

برخلاف پیش‌گویی‌های ساموئل هانتینگتون، دانشور آمریکایی، دنیا درگیرِ «جنگ تمدن‌ها» نیست. ما با چیزی بسیار پیچیده‌تر و متفاوت‌تر مواجه‌ایم. هزاران منازعه‌ی فرهنگی درگرفته است و این نبردها در داخل کشورها جریان دارد، نه بین آنها. این منازعات در جوامع دودستگی به وجود می‌آورند و سیاست را چنان دوقطبی می‌کنند که برای همیشه دگرگون خواهد شد.

۸۰ سال از وخیم‌ترین ــ و ناشناخته‌ترین ــ بحران پناهندگیِ اروپا می‌گذرد اما خاطره‌ی «عقب‌نشینی» هنوز در ذهن مادلِن مورِنا زنده است. خانواده‌ی او در میان ۵۰۰ هزار اسپانیایی‌ای بودند که پس از سقوط بارسلون به دست نیروهای فرانکو در اواخر جنگ داخلیِ اسپانیا در ۲۶ ژانویه‌ی ۱۹۳۹ از طریق رشته‌کوه‌های پیرِنه‌ی شرقی به فرانسه گریختند، رویدادی که به یکی از بزرگ‌ترین مهاجرت‌های جمعیِ دوران معاصر تبدیل شد.

در اواخر نوامبرِ گذشته گروهی از نوجوانان اسپانیایی به سینمایی در مادرید رفتند که در آن جای سوزن انداختن نبود. وقتی فیلم شروع شد با توجه محض به داستان‌هایی درباره‌ی کشورشان گوش دادند که قبلاً هرگز نشنیده بودند. داستان‌‌ نوزادانی که در بدو تولد به زور از مادرانشان جدا شدند، داستان آدم‌های بی‌گناهی که پس از اعدام در قبرهای دسته‌جمعی به خاک سپرده شدند، داستان شکنجه و مبارزه‌ی نسل‌های متوالی‌ای که می‌خواستند پیش از به فراموشی سپرده شدنِ فجایعِ رخ‌داده، عدالت اجرا و از آنها اعاده‌ی حیثیت شود.

در دورانِ پس از جنگ داخلی اسپانیا، به نظر می‌رسید مشکل اصلی این کشور در مورد ملی‌گراییِ محلی به جدایی‌طلبان ایالت باسک مربوط می‌شود. اما همان‌طور که رویدادهای اخیر نشان می‌دهند، اکنون بارسلونا – مرکز ایالت کاتالونیا – کانون مهم‌ترین مسئله‌ای است که کشور اسپانیا با آن مواجه است: مسئله‌ای با ریشه‌های عمیق تاریخی.