در دنیای امروز «ایران» خودش یک مسئله است. چه در نگاه اسلام‌گرایان انقلابی در ایران، چه ملی‌گرایان سکولار، چه هر اپوزیسیونی که در تقلای تغییر، روزگار می‌گذراند و چه در نگاه غربِ امروز، ایران با تمام جهات سیاسی، فرهنگی، باستانی‌اش یک مسئله است. شاخص این ادعا نیز نسبت ایران با تمدن است.

تبلیغ خانه به خانه یکی از اصول اعتقادی شاهدان یهوه است، یک گروه مسیحی بین‌المللی که مرکزش آمریکا است و در سراسر دنیا ۸.۵ میلیون پیرو دارد. اما زندان و شکنجه سبب شده است که اعضای این گروه در روسیه به فعالیت‌های مخفیانه روی بیاورند؛ دولت روسیه تنها با بنیادگرایان مسلمان سخت‌گیرانه‌تر رفتار می‌کند.

مردم هیچ یک از کشورهای دموکراتیک هرگز چنین ثروتمند، سالم، و بهره‌مند از آرامشی نسبی نبوده‌اند. این مردم همچنان مغموم هستند و اینک برای ما قبول این که فرزندانمان بهتر از ما خواهند زیست کار آسانی نیست.

تکان‌دهنده‌ترین تصویری که از ازدواج کودکان دارم، قصه‌ی زندگی، گلنار، دخترک ۱۱ ساله‌ای است که وقتی می‌خواستند او را پای سفره‌ی عقد بنشانند، خودکشی کرد و مُرد. دخترکی که در نامه‌‌ای به مادرش نوشته بود: «می‌خوان شوهرم بدن. مگه من چند سالمه؟»

به محض این که رویدادی شورش نامیده شد، روایت رسانه‌ای آن را می‌توان به آسانی طرح‌ریزی کرد: «این مردم» اقدامات غیرقانونی می‌کنند، خارج از کنترل و غیرمنطقی‌اند؛ کاش می‌نشستند و گفتگو می‌کردند. اما آن‌چه عادتاً شورش می‌نامیم، به گفته‌ی دارسی، «فرصتی برای پای فشردن بر چیزی است که سیاست رسمی غالباً آن را نادیده می‌گیرد: شأن و منزلت هر فرد انسانی، و رفاه همگان».

هرچند جمهوری اسلامی حکومتی به شدت سرکوبگر است اما می‌توان تصور کرد که در صورت افزایش همزمان فشارهای داخلی و بین‌المللی، ناچار به عقب‌نشینی شود. ما هنوز همه‌ی روش‌های مبارزات خشونت‌پرهیز را امتحان نکرده‌ایم.

ایران برای من به عنوان یک زنِ کُرد جدا از تعریف جغرافیایی و موقعیتی آن که با مفاهیمی از جمله تابعیت رسمی و مرزهای سیاسی قابل تشخیص است، دارای ساختارهای همگون اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و جنسی نیست. بلکه کلیتی است ناهمگون و آکنده از تنوع و گوناگونی

در زمانه‌ای که انسان‌باوری لیبرالی با خطر جدی و محسوسِ انقراض مواجه شده، دشوار می‌شود بر این تصور خرده گرفت که دنیا چه جای شریف‌تر و آبرومندتری می‌شد اگر به افکار برلین توجه بیشتری نشان می‌دادیم. افکار او، که ذره‌ای از مناسبت‌شان کاسته نشده، همچنین این نکته را به ما گوشزد می‌کنند که مانع اصلی پیش روی ما برای بهبود بخشیدن به وضعیت دنیا مطلقاً چیزی ورای دسترس خود انسان‌ها نیست.

در نیمه‌ى اول دهه‌ى ٢٠١٠، موج نیروهاى مترقى شروع به خیزش کردند. پیروزى حزب چپ‌گرای سیریزا در یونان، اوج‌گیرى حزب پودموس در اسپانیا و کارزار انتخاباتى ریاست جمهورىِ ژان لوک ملانشون در فرانسه این باور را در همه ایجاد کرد که آینده متعلق به چپ‌گراهاست.

در ذهن و ضمیر من، ایران یعنی قلمرو فرهنگ و زبان فارسی؛ هرجا اهالی و ساکنان آن از مشایخ و مشاهیر ادبیات فارسی آموخته‌اند و تأثیرات پیدا و پنهان گرفته‌اند آنجا ایران است، حتی اگر بخشی از قلمرو چین و سرزمین هند باشد یا کشوری مستقل مانند افغانستان و تاجیکستان و آذربایجان.

به گذشته و آینده‌ی ایران که فکر می‌کنم، می‌بینم برگ‌های دفتر تاریخ و فرهنگ این سرزمین همان‌قدر سرشار از رنج است که سرشار از امید؛ امید به پیروزیِ روشنی بر تاریکی، امید به سرآمدنِ زمستان، امید به فردای بهتر. گویی رنج و امید دو روی سکه‌ی زندگی انسان ایرانی است. این‌ که این امید و آرزوی همیشگی چه کارکردی دارد یک داستان است، این ‌که فردای بهتری که به آن امیدوار شویم چه ویژگی‌هایی دارد داستانی دیگر.

ایران، برای من با زنان و مردانی معنا می‌شود که نه فقط برای آب و خاک بلکه برای آزادی، رهایی از ظلم و ستم و زندگی در صلح، آسایش و سعادتمندی مبارزه کرده و می‌کنند. زنان و مردانی که از ظلم در هر جای دنیا متأثر و متألم می‌شوند و سرزمین و آب و خاک را ابزاری برای ستم قرار نمی‌دهند.

برای همه‌ی تبعیدشدگان، برای آن همه‌ای که ناگزیر به گریز از دامان آشنای وطن تن داده‌اند، ایران هم‌چون کوله‌‌بار سنگینی از خاطرات درهم‌تنیده است؛ از لحظه‌های دور و نزدیکی که انگار حتی پیش از تو، در تو جریان داشته است و هر دَم گوشه‌ای نوتر از برداشت پیشین‌ات را بر تو می‌گشاید.

ایران برای من یعنی «مردم»، یعنی «انسان»‌هایی که در جزیره‌ای محصور شده در ناملایمات، با توان شگفت‌انگیزی همچنان به زندگی ادامه می‌دهند. اعتراف می‌کنم که موقع فکر کردن درباره‌ی ایران، نه موقعیت ویژه‌‌ی جغرافیایی و استراتژیک آن به ذهنم خطور می‌کند و نه ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی.

مردم در ایران هم اپوزیسیون سیاسی و هم حکومت را همیشه غافلگیر می‌کنند. شاید اعتراضات قابل پیش‌بینی بود، اما نه به این وسعت. البته حکومت قبلاً هم سبعیت‌اش را حداقل در مورد زندانیان سیاسی نشان داده بود. نمونه‌اش هم اعدام‌های سال ۱۳۶۷ است. ولی این که به جان مردم عادی در کوچه و خیابان بیفتد، حمام خون راه بیندازد و بی‌رحمانه به سر و قلب و مغز مردم معترض شلیک کند، همه را بهت‌زده کرد.

ایران زادگاه من است و چه بخواهم چه نخواهم بخش عمده‌ای از زندگی‌ام با آن گره‌خورده. سرزمینی است که خاطره‌هایم در آن ساخته شده، پس فراتر از آب و خاک است اما دیگر «وطن» نیست.

برای من ایران، مکانی منطبق بر مرزهای مدرن نیست و معتقدم ما همواره باید با بحرانی‌ساختن مفهوم ایران، از انطباق کامل آن با تعاریف دولتی جلوگیری کنیم. ایران حوزه‌ای جفرافیایی-‌تمدنی است که در طول تاریخ دست‌خوش تغییرات جغرافیایی و تمدنی شده است تا جایی که امروزه به سختی می‌توان از یک‌سو آن را محدود به مرزهای رسمی کرد و از دیگر سو آن را به همه‌ی جاهای این محدوده‌ی مرزی گسترش داد.