بیگانه؛ جستاری در هویت ایرانی-افغانستانی‌ها

سپهر عاطفی ــ محسن نادری

زهرا موسوی، نویسنده و پژوهشگر، در این مستند تجربه‌ی زیسته‌ی خود را به‌عنوان یک ایرانی-افغانستانی در دو سرزمین ایران و افغانستان روایت می‌کند. او با نگاهی شخصی و تحلیلی، از چالش‌های هویتی، تبعیض‌ها، و پیوندهای فرهنگی میان این دو کشور سخن می‌گوید.

ریشه‌های سکولاریسم در ترکیه

عایشه حُر در گفتگو با مهدی شبانی

ترکیه را اغلب مهم‌ترین نمونه‌ی کشوری میشناسند که با جمعیتی اکثراً مسلمان، نظام سیاسی سکولار دارد. اما ریشه‌های این نظام که حدود یک قرن قدمت دارد در کجاست و تجربه‌ی ترکیه با سکولاریسم در این یک قرن چگونه بوده است. این سؤال‌ها را مهدی شبانی در گفتگو با عایشه حُر مورخ صاحب‌نام ترکیه در میان گذاشته است.

گذار به دوران نوین در ایران دوره‌ی قاجار

عباس امانت

در این گفتار عباس امانت، استاد کرسی ویلیام سامنر در بخش تاریخ دانشگاه ییل، میکوشد تا با پرداختن به برخی از نشیب و فرازهای نهادی در ایران طی ۱۲۵ سال (از آغاز سلسله‌ی قاجار در سال ۱۷۸۵ میلادی تا پایان دوران مشروطه و آغاز عصر پهلوی در سال ۱۹۲۱) نشان دهد که تصورات رایج در باره‌ی کاستی و زوال سیاسی ایران، تنها تعبیر کامل و موجه برای شناخت دوره‌ی قاجار نیست.

تغییرات اقلیمی و مهاجرت اجتماعی

سام خسروی‌فرد

کوچ مردم از جا‌یی به‌ جایی دیگر، شاید از صدها هزار سال پیش، بخش مهمی از زندگی انسان بوده است. برای فرار از ظلم و جنگ و بلایای طبیعی، یا فقر و بیماری، یا برای پیدا کردن غذا، کار، خانه و آب و هوای بهتر. در چند دهه‌ی گذشته، جمعیت‌ فزاینده‌ای به دلیل شرایط اقلیمی مهاجرت کرده‌اند، آنچنان که سام خسروی‌فرد در این گزارش شرح داده است.

بلوچ‌های ایران

هامین بلوچ

این مجموعه، تصاویری‌ از بلوچ‌های ایران است. عکس‌هایی از کودکان بلوچ و زندگی زنان و مردان بلوچ‌ در کوچه و بازار و صحرا و دریا. این عکس‌ها را هامین بلوچ در روزهای پیش از همه‌گیری کرونا در شهرها و روستاهای مختلف بلوچستان ثبت کرده است.

یادبود پناه‌جویان گمشده

مهدی شبانی

از شروع جنگ سوریه تا امروز هزاران پناه‌جو در تقلا برای رسیدن به اروپا در دریا غرق شده‌اند و جسدهایشان هم زیر آب رفته و پیدا نشده است. این گزارش از مهدی شبانی، داستان پیکره‌ای است که اونور چانکا، هنرمند ترکیه‌ای به یاد این پناه‌جویان ساخته که در زیر دریا نصب کند.

از مصادره، تا آدم‌ربایی و قتل؛ سرنوشت بیمارستان میثاقیه و برخی از کارکنانش

سپهر عاطفی

بیمارستان میثاقیه در سال ۱۳۳۰ توسط عبدالمیثاق میثاقیه تأسیس و به همت جامعه‌ی بهائیان ایران اداره می‌شد. این بیمارستان که در آن مسلمانان، بهائیان و دیگر اقلیت‌های مذهبی در کنار هم کار و فعالیت می‌کردند، از مجهزترین بیمارستان‌های زمان خود بود. پس از انقلاب، بیمارستان میثاقیه مصادره شد، به «مصطفی خمینی» تغییر نام داد و همه‌ی کارکنان بهائی آن اخراج شدند.

شجاع باش، مثل نسرین

سپهر عاطفی

موزه‌ی مقاومت هلند در نمایشگاهی با عنوان شجاع باش، به اعتصاب شهروندان آمستردام در حمایت از یهودیان هنگام اشغال هلند توسط نازی‌ها و اقدامات حقوق‌بشری نسرین ستوده وکیل زندانی در ایران به عنوان مثال‌هایی از شجاعت در گذشته و در دنیای معاصر پرداخته است. سپهر عاطفی در گزارشی از این نمایشگاه با کارلین متز، سرپرست نمایشگاه و منصوره شجاعی، نویسنده و فعال حقوق زنان گفتگو کرده است.

«خالده ادیب»؛ سیمای یک زن شورشی

مهدی شبانی

خالده ادیب، از مهم‌ترین زنان روشنفکر و مبارز ترکیه بود که در دوره‌ی گذار از سلطنت عثمانی به جمهوری ترکیه نقش بسیار مؤثری داشت. زنی نویسنده، معلم، مبارز حقوق زنان و نماینده‌ی مجلس که پیش‌تر از زمانه‌ی خود بود. مهدی شبانی درباره‌ی زندگی و آثار او با فیضا هپ‌چیلنگرلر گفتگو کرده است که خود از نویسندگان شناخته شده‌ی ترکیه و معتبرترین محقق درباره‌ی خالده ادیب و مؤلف کتاب‌ها و مقالات متعدد درباره‌ی اوست.

معمار بناهای یادبود

به یاد مهندس هوشنگ سیحون در هفتمین سالگرد درگذشت او

هوشنگ سیحون معمار، طراح، نقاش و مجسمه‌ساز مطرح و استاد برجسته‌ترین معماران ایران بود. فیلم «خط در خیال» گفتگوی هوشنگ سیحون با امین ضرغام، یکی از همکاران آسو، است. آسو با یاد او این گفتگو را بازنشر کرده است.

پناهجویان در کمپ‌های یونان

سپیده فارسی

از سال ۲۰۱۲ مهاجرانی که به شهر میتیلان در یونان وارد می‌شوند مأمنی به نام «پیکپا» داشتند. این کمپ که توسط خود پناهجویان اداره می‌شد برای بیش از ۳۰ هزار نفر از ملیت‌ها و قومیت‌های متفاوت خانه‌ای امن و شرافتمندانه بوده است. در اکتبر سال ۲۰۲۰ مقامات یونانی پیکپا را به دلایلی نامشخص تعطیل کردند.

در میان ما

سپهرعاطفی - گودو

آخرین روزهای سال ٢٠١۵ میلادی، حدود ٨٨٠ هزار پناهجو که اکثر آن‌ها آوارگان جنگ سوریه بودند در آلمان درخواست پناهندگی دادند. حدود ١۵٠ هزار نفر از این پناهجویان افغانستانی بودند، بخش عمده‌ای از پناهجویان افغانستانی نه از افغانستان که از ایران به آلمان آمده بودند. آن‌ها آواره‌ی کدام جنگ بودند؟

چه نیروهایی یک شهر را شکل می‌دهند؟

پگاه بهروزی نوبر

فضای شهرها را چه عواملی می‌سازند و شکل می‌دهند؟ شهرها در گذشته چگونه با بیماری‌های همه‌گیر مواجه شده‌اند و چه تغییرهایی کرده‌اند؟ شیوع بیماری کرونا چه اثری در فضاهای شهری و خانه‌های مردم داشته و چگونه ممکن است شهرها را تغییر دهد؟ پگاه بهروزی، پژوهشگر معماری و حوزه‌ی شهری، به بررسی این موضوعات پرداخته است.

نقاشی‌ ظلم

مریم صفاجو

این مجموعه نقاشی از مریم صفاجو نقاش ایرانیِ ساکن آمریکاست، که داستان‌هایی واقعی از سرکوب بهائیان در جمهوری اسلامی ایران را روایت می‌کند ــ هجوم به خانه‌های بهائیان، تخریب گورستان‌هایشان، اخراج از کار، بستن کسب‌وکارهای بهائیان، اخراج از مدرسه و دانشگاه، آتش زدن خانه‌ و املاکشان، و تیرباران و به دار آویختن‌شان.

بازارهای بی‌توقف نوروزی

در روزهای پیش از نوروز، با وجود محدودیت‌های پاندمی، و فشارهای بی‌پایان اقتصادی، بازارهای نوروزی در تهران هم‌چنان رونق دارند، و مردم همچنان هفت‌سین می‌خرند و هر آنچه در سبد شادیشان باقیست میبرند تا ماهی و سبزه و سمنو بدان بیفزایند. 

کولی‌های ترکیه؛ زندگی در سایه‌ی تبعیض‌های اجتماعی 

مهدی شبانی 

مردمان کولی، که قرن‌هاست در خاورمیانه و اروپا دوره‌گرد و کوچ‌نشین‌اند، با اینکه جمعیت زیادی در ترکیه دارند، در محله‌هایی فقیرو آلونک‌نشین در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند و از محروم‌ترین اقلیت‌های ترکیه محسوب می‌شوند. مهدی شبانی به دیدن چند خانواده‌ی ‌کولی در استانبول رفته و با الماس عروس رئیس انجمن «ضد تبعیض» ترکیه که خود هم از مردم کولی‌ست، گفتگو کرده است.

عکس‌های پنهان ماشا ایواشنتسوا

مهدی شبانی

ماشا ایواشنتسوا عکاس گمنامی بود اهل لنینگراد که یک عمر در کوچه‌ها از مردم عکس می‌گرفت اما عکس‌هایش را نه به کسی نشان می‌داد، نه منتشر می‌کرد. سال‌ها پس از مرگ او، دخترش به طور اتفاقی هزاران هزار حلقه‌ عکس از او پیدا کرد که حاویِ تصویر‌های بی‌نظیری از زندگیِ روزمره در لنینگراد بود و به ماشا شهرتی جهانی داد.